آموزش و تجربه : مدرسه دیجیتال پویان

از بن گوش(کمال بندگی و خدمتکاری)

کار شگفت‌انگیز کردن
جیغ-فریاد-صدای نازک و بلند
چُس بی طهارت-آدم حقیری که پایش را از گلیمش بیرون می گذارد
آب کردن-جنس نامرغوب را فروختن

پَر جبرئیل-چیز کمیاب و نادر-پول

جان کسی به نانش بسته بودن-بسیار خسیس بودن که حاضر باشد جان بدهد نان ندهد

حلال بودی-نگا. حلال به زنده ای

پیر هافهافو-سخت پیر-پبری که دندان هایش ریخته است

زار بودن کار کسی-پیچیده و دشوار بودن کار کسی

پکر شدن-کسل و عصبانی شدن

آفتابه‌آب‌کن-پست ترین نوکر

بی باعث و بانی-بی کس و کار-بی سرپرست

زدن به قدش-دست دادن به شیوه جاهلی که با صدا همراه است و هنگام رسیدن به توافق در انجام کاری گویند

باب دهان-موافق سلیقه-مطابق میل-خوشایند

 

پِخ-صدایی برای ترسانیدن کسی

درچین و ورچین-جمع و جور کردن-مرتب کرد
رد شدن-مردود شدن-پذیرفته نشدن

خرد و خمیر-نگا. خرد و خاکشیر-له و لورده

آن سرش ناپیدا بودن-برای نشان دادن حد کمال و مبالغه به‌کار می‌رود

بی سر و ته-بی معنی-بی هوده-بی نظم

جان جانی-صمیمی-یکدل

جواب دندان شکن-جواب قاطع و صریح
پیش فروش کردن-پیش از آماده کردن کالا آن را فروختن

از جنب و جوش افتادن(آرام گرفتن، شور و هیجان خود را از دست دادن)

پِخ-صدایی برای ترسانیدن کسی
 

خِطَب-جزیی از جهاز شتر

حمله ور شدن-یورش بردن

بِدو بِدو-با شتاب-سریع

اوستاکار(استادکار، ماهر و مسلط)

بی شوخی-جدا-بدون شوخی

آینه‌ی زانو-برآمدگی زانو

آن سرش ناپیدا بودن-برای نشان دادن حد کمال و مبالغه به‌کار می‌رود

چیل-آدم بد بیار

جوکی-مرتاض هندی-آدم لاغر و مردنی-آدم معتاد و مریض

به جان هم افتادن-با یکدیکر درگیر شدن

از هفت خوان رستم گذشتن-موانع و مشکلات متعددی را پشت سر گذاشتن

استخوان را پیش گاو و کاه را پیش سگ انداختن(کار را به نااهل سپردن)

دانگی-انجام کاری با پرداخت سهم خود از هزینه ی آن

خرت و پرت-اثاثه ی کم بها-خرده ریزه

دسته-ساعت دوازده

دروغ دسته نقاشی-دروغ گنده-دروغ شاخدار

خالی کردن تفنگ-شلیک کردن
آب‌زیرکاه(حیله گر، فتنه انگیز، دو رو)
دانش جو-دانش پژوه-آن که در دانشگاه درس می خواند

رد پا-جای پا-اثر

جاده صلف کن-کسی که موانع را از سر راه بر می دارد-آلت دست

زهر چشم-نگاه خشم آلود

خر چسونه-در مقام تحقیر به شخص خقیر و ناقابل می گویند-نام حشره ای است

بار کسی نبودن-شعور و آگاهی نداشتن

 

چادر شب-پارچه ای که رختخواب را در آن می پیچند

تو ریختن دل-سخت نگران شدن و ترسیدن بر اثر شنیدن خبر ناگوار

پیش انداختن-جلو انداختن-مقدم داشتن

 

خِرخِر-آواز کشیدن چیزی سنگین بر زمین-صدای ناهنجار و گوش خراش

خبرگزاری-موسسه ی خبرگیری و انتشار خبر

خیر ندیده-نفرینی است به معنی امیدوارم خیر نبیند
استخوان جلوی سگ انداختن-با بخششی ناچیز دهان کسی را بستن

فرض کنیم که
خیط شدن-نگا. خیت شدن

رنگ-حیله-نقشه-تدبیر

زیختن آب پاک روی دست کسی-یکسره نومید کردن کسی

خیس خوردن-آب به خود گرفتن-با مایعی مخلوط شدن

انگشت بر چشم نهادن-پذیرفتن-مسلم دانستن

افتاده(فروتن، متواضع)
 

چال افتادن-گود شدن

به راه انداختن-راه انداختن-به کار انداختن

پشم کسی ریختن-از قدرت و مقام افتادن

 

تو ذوق زدن-ناخوشایند بودن-بر خلاف میل کسی سخن گفتن

زبان کسی گرفتن-لکنت زبان داشتن

زُل-خیره

حمال باشی-به تخقیر به آدم ناشی و بی عرضه می گویند

چوب چوبی-دیوار یا در مشبک و چوبی

ته گیلاس-نوشیدنی کمی که ته گیلاس مانده است

خیس شدن-تر شدن

دو هوا شدن-بیمار شدن به دلیل تغییر هوا

اُریب(کجکی، یک بر، یک ور)

 

پیه آوردن-چاق شدن

از این حرف‌ها-مطالبی از آن‌گونه که پیش از این گفته شد

ذُق ذُق زدن-سوزش داشتن زخم
زمین گذاشتن سر-مردن

از رو رفتن-خجالت کشیدن-از میدان به‌در رفتن
خدمت کسی رسیدن-به حضور کسی رسیدن-کسی را تنبیه کردن
دم کوتوله-کوتاه قامت-چیز کوچک
دست به نقد-بی درنگ-زود-فورن

چهار قُل-چهار سوره ی قرآن که با قُل آغاز می شود

خروس خوان-هنگام سحر

دسته راه انداختن-دسته و جمعیت ترتیب دادن

 

چوب در چیزی کردن-تحریک کردن

چیلک دان-چینه دان

به دندان کشیدن-خون دل خوردن-کاری پر زحمت انجام دادن

از کیسه‌ی خلیفه بخشیدن(از دارایی دیگران بخشیدن)

آواز خر در چمن(آواز ناخوش و گوش‌خراش)

انگشت بر حرف نهادن(ایراد گرفتن، نکته‌گیری کردن، اعتراض کردن)

رشته ها را پنبه کردن-کارهای انجام شده را به باد دادن

بالا آمدن دل و روده-به حالت تهوع افتادن

چشمک زدن-بر هم زدن چشم به قصد ایما و اشاره
پشت پا زدن به چیزی-چشم پوشی کردن از چیزی

بخت گشا-شانس آور-سبب خوش اقبالی-مایه ی سفید بختی

بجا آوردن-شناختن-دریافتن

چشم کردن-چشم زدن

دل دار-دلیر-شجاع-معشوق

خاله رورو-زنی که به علت چاقی یا آبستنی به زحمت راه می رود

رد پا-جای پا-اثر

آلت دست کسی شدن-مورد سوء استفاده قرار گرفتن

جام زدن-شراب نوشیدن-باده خوردن

از دست کسی کشیدن-از کسی در زحمت و رنج بودن

پمپ بنزین-جایی که به وسایل نقلیه بنزین می دهند

خط آوردن-مدرک کتبی ارایه کردن

بده بستان-داد و ستد-معامله

تشنه بودن به خون کسی-خواهان مرگ کسی بودن

زیر و بالای کسی را جنباندن-زیر و بالا گفتن

درآوردن دلی از عزا-پس از مدت ها گرسنگی غذای مفصل و مطبوعی خوردن-به خوشی و راحتی ساعتی را گذراندن

دُهُل دریده-بی شرم-ناپارسا

بچه گولزنک-غیر واقعی-بی ارزش

ریش و پشم-موهای صورت-ریش و سبیل

 
پی جور شدن-دنبال نمودن-جستجو کردن
تنبان درآر-بی حیا-دریده

حق القدم-پای مزد-پای رنج-حق ویزیت پزشک

زیر جامه-زیر شلواری

حالا حالاها-مدت دراز
تعزیه گردان-کسی که در امور همگانی دخالت می کند و سود خود را می برد.
خدمت رسیدن-به حضور رسیدن

زاغ-دارای چشمان آبی رنگ

این خاکدان-دنیا

جز و وز-اظهار عجز و ناراحتی-شرح غم و اندوه-صدای سوختن چیزی

چشم نداشتن برای دیدن کسی-تحمل نکردن کسی-از کسی بدش آمدن

خم به ابرو نیاوردن-رنجی را تحمل کردن

چهار چنگول ماندن-نگا. چهار چنگول شدن

 

دمه گیر-خفه کننده-نفس گیر

 
چارقد قالبی-نوعی چارقد که آن را آهار می زدند تا راست و منظم بایستد
پیراهن بیش تر پاره کردن-بیش تر تجربه داشتن
جفت کردن صدا با ساز-هماهنگ کردن صدای ساز توسط کوک

از دروازه نگذشتن، از سوراخ سوزن گذشتن(حالاتی بی‌ثبات و بسیار متضاد داشتن)

تخم لق شکستن-فرصت دادن-رو دادن-کسی را به طمع انداختن

چِل بسم الله-لوحه ی کوچکی که در آن آیات قرآن می نوشتند و برای دفع چشم زخم بر گردن کودک می آویختند

دور چیزی را خط کشیدن-چیزی را کنار نهادن-دست کشیدن از چیزی

ای والله گفتن(به برتری کسی بر خود اقرار کردن)

خاصه خرجی کردن-استثتا کذاشتن-تبعیض قایل شدن
 

حق و حساب دان-لوطی منش-پای بند به آداب و رسوم اجتماعی

آقایی فرمودن(لطف کردن، محبت کردن)

از پیش بردن(با موفقیت انجام دادن)

به تنگ آوردن-به ستوه آوردن-خسته کردن

خرده کاری-کار جزیی

ابرو پاچه‌بزی(دارای ابروی پهن و پرمو، ابرو قجری)

آب را گل آلود کردن-برای سود خود کارها را به هم زدن
باهاس-باید-بایست
رو نشان دادن-چهره نمایاندن
خوش رو-زیبا-خندان
خیر مقدم-خوش آمد

پادگان-سربازخانه

آبِ بسته(شیشه، بلور، یخ، برف)

دیوار را یک طرفه کاه گل کردن-یک طرفه قضاوت کردن

زهره ی کسی را آب کردن-سخت ترساندن

خشکه-مزد نقدی بدون غذا و لباس-غذای بدون پخت-لباس بدون دوخت

برق از کسی پریدن-سخت ترسیدن-جا خوردن

تیله ی کسی بودن-گوش به فرمان کسی بودن-زیر اراده ی کسی بودن

دست کشیدن از کار-کار را تعطیل کردن

جک و جانور-جانوران موذی مانند عقرب و رطیل و کرم و مانند آن ها

از گل نازک‌تر به کسی نگفتن(با کسی سخت مهربان و پرمحبت رفتار کردن)

پاچه ورمالیده-بی شرم و پر رو-حقه باز

دربند چیزی بودن-در خیال چیزی بودن

خاک و خُل-گرد و غبار-آشغال

استغفرالله-خدا نکند-خدای نکرده-هرگز

دور و دراز-فراخ و وسیع
چاق بودن غلیان-آماده بودن غلیان

 

برده خورده-ملاحظه-پروا

پشکل داخل مویز-بی سر و پایی در میان اشخاص دارای عنوان

چاله سیلابی-نگا. چاله خر کشی

خیس خوردن-آب به خود گرفتن-با مایعی مخلوط شدن
پول سیاه-سکه ای از نیکل و مس

از دروازه نگذشتن، از سوراخ سوزن گذشتن-حالاتی بی‌ثبات و بسیار متضاد داشتن

دندات روی جگر گذاشتن-طاقت آوردن-تحمل کردن-تاب آوردن

 

زهکونی زدن-تیپا زدن-اردنگی زدن

خدابیامرزی-درخواست بخشش

 

توگوشی حرف زدن-نجوا کردن-تنگ گوش کسی حرف زدن
زیر درختی-میوه هایی که زیر درخت فرو می ریزند

چیزی بار کسی نبودن-علم و آگاهی نداشتن-شعور نداشتن
پس نشستن-عقب نشینی کردن

تقه زدن-کوبیدن چیزی با ضربات پیاپی چکش و مانند آن

چار خیابان زدن موی سر-تراشیدن مو به شکل + که برای تنبیه دانش آموران انجام می گرفت

 

انداختن پشت گوش-سهل‌انگاری کردن-دیر انجام دادن-کوتاهی کردن
تو جوال رفتن با کسی-با کسی به مبارزه برخاستن

جاده صلف کن-کسی که موانع را از سر راه بر می دارد-آلت دست

دوا درمان-مداوا-معالجه

زدن رای کسی-کسی را از تصمیمی منصرف کردن

 

 

چُس افاده-افاده ی بی جا

آیینه‌ی اسکندری(آفتاب)

دست به دست گشتن-هر از گاهی نزد کسی بودن-از دستی به دست دیگری رفتن

پس دیدن هوا-اوضاع را نامساعد دیدن-احساس خطر کردن

تعارف آب حمامی-تعارفی که خرج و مایه ای ندارد

احتیاطی(نجس، ناپاک)

اما توی کار آوردن(شک و تردید درست کردن، اشکال‌تراشی کردن)

زغال اخته-میوه ای از زیتون کوچک تر و ترش مزه

پر گو- پر چانه

زار-نا به سامان-خراب-بد

زهرآب-ادرار-شاش-پیشاب

از دست دادن(گم کردن)

رفت و روب-جارو و پارو-خانه تکانی-تمیز کردن منزل
چرخ کار-کسی که با چرخ خیاطی کار و زندگی می کند

پیت پیت کردن-پچ پچ کردن-نجوا کردن

روکش-پوشش یا ورقه ای که روی چیزی می کشند
اطفال باغ(گل‌های تازه)
بد دماغ-کسی که زود رنج است و زود قهر می کند

 

پَتَه-کاغذ مقوایی-مهره ی فلزی به جای پول-ژتون

بی ریشه-بدون اصالت-نا اهل-نا نجیب
 

زبان بازی-چرب زبانی-لفاظی-چاپلوسی

چسی آمدن-به دروغ یا احمقانه به خود بالیدن-قمپز در کردن

بچه افتادن-سقط شدن جنین

اَنف کسی معیوب بودن(ابله بودن، خل بودن)

روی پا بند نبودن-آرام و قرار نداشتن
بی معنی- بیخود

دل پیچه-دل درد-فشار آمدن به معده و روده بر اثر بیماری های گوارشی

دادار دودور-عِرض و ناموس زن-آلت تناسلی مرد-هارت و پورت

جهنم دره-جای نامناسب و عذاب دهنده

 

زغنبود-کوفت-زهرمار-خفه شو!

آستین‌سرخود-هر چیزی که وسیله‌ی کاربردش همراهش است

بپا-مواظب باش-متوجه باش

در هچل انداختن-به درد سر انداختن-به مخمصه انداختن

ازرق شامی-اخمو-ترشرو

 

پلاسیدن-پژمرده شدن-از دست رفتن تازگی و شادابی

چاتمه-چند تفنگ که یه صورت ضربدر به هم تکیه داده اند

چُرتی-اهل چرت زدن-ضعیف-مردنی

از گردۀ کسی کار کشیدن(کسی را به سود خود بی‌رحمانه به کار واداشتن)

از جا در رفتن-کنترل خود را ناگهان از دست دادن-ناگهان خشمگین شدن

 

پیش چشم داشتن-در برابر چشم قرار دادن

داریه نم کن-کسی که پوست داریه را نم می زند تا نیکو بنوازد-چاپلوس

بی ریش-ناجوانمرد-نامرد

 

پینه بستن-سخت شدن پوست کف دست و پا

دل و قلوه-احشای گاو و گوسفند
درو کردن-پشت سر هم با گلوله زدن و انداختن
رودرواسی-رودربایستی

چوب دو سر طلا-منفور از هر دو طرف-از این جا مانده و از آن جا رانده

دهان کسی آستر داشتن-قدرت خوردن خوردنی های بسیار داغ و تند را داشتن

پیش کسوت-کسی که سابقه اش بیش تر از دیگران است

خان خانی-پر هرج و مرج-ملوک الطوایفی

جور در آمدن-نگا. جور آمدن

 
پت پتی-موتور سیکلت

حرص و جوش-عصبانیت

انداختن-فروختن جنس بنجل و ارزان به بهای گران-درست کردن

دق دل-دلخوری-کینه-دشمنی

تمام وقت-شامل تمام ساعت های کار

دیر جوش-آن که دیر الفت و دوستی پیدا می کند

دله بازی-رفتار آدم دله

پلاس بودن-ویلان و سرگردان بودن

بازیگوش-شیطان و حرف نشنو-بازی دوست

تکه-پاره ای از چیزی-زن زیبا و خوشگل-لقمه

دلگشاد-بیرون آمده از غم و اندوه

 

زود رنج-نازک دل-حساس

ریش از دست کسی خلاص کردن-خود را رها کردن-در رفتن

رو زیاد کردن-پر رو شدن-توقع زیادی داشتن

تخم لق شکستن-فرصت دادن-رو دادن-کسی را به طمع انداختن

افسار کسی را شل کردن-به کسی آزادی کمی دادن

دست به چماق-چماق در دست-آماده ی چماق زدن
پا خوردن-فریب خوردن
دوا گُلی-دوا قرمز-پرمنگنات
چریدن-راه افتادن کار و کاسبی

پُخی بودن-کاره ای بودن-مهم بودن

خرچه-در مقام توهین به بچه می گویند
پَلِه-پول
دیوار به دیوار-بی فاصله-به هم چسبیده

خندق بلا-شکم

چرخی-کبوتری که در آسمان معلق می زند-کسی که روی چرخ و گاری چیزی می فروشد
بی سر و سامان-مفلس-محتاج-آشفته-درهم ریخته-پریشان

اِحلیل خوردن(فریب خوردن)

بی می خمار بودن-نخورده مست بودن-برای انجام کاری آمادگی بسیار داشتن

چرک نویس-نوشته ی نخستین که ممکن است بازبینی و ویرایش شود

آلاف و الوف-مال و ثروت-جاه و مقام

از بام خواندن و از در راندن(خواستن و به بی‌میلی تظاهر کردن)

زنبور زدن-نیش زدن زنبور

 

داد و بی داد-جار و جنجال-هیاهو

بدون معطلی-بی درنگ-فورا

به درد خوردن-مفید بودن-به کاری آمدن
جاخالی کردن-خود را کنار کشیدن

برو برو داشتن-دارای مال و قدرت بودن-مورد توجه بودن- بر و بیا داشتن

خرس-چاق و درشت-تنومند

ته نشست-رسوب

دق کُش-آن که از غصه و اندوه بسیار بمیرد
به کسی نگفتن که بالای چشمت ابروست-به کسی که ساده ترین مطلب را نمی پذیرد یا تحمل نمی کند و زود رنج یا زود خشم است نمی توان چیزی گفت
 

 
راست و حسینی-رو راست-بی شیله پیله

 

دردش بودن-درد زاییدن زن گرفتن-هنگام زاییدن زن رسیدن
جریحه دار-زخمی-دل شکسته-رنجیده

خلق کسی تنگ شدن-عصبانی شدن-بی حوصله شدن

بد خط-کسی که ناخوانا می نویسد

بد معامله-آن که در معامله ناراستی کند

پا به فرار گذاشتن-گریختن

اوضاع احوال-وضع و حال

خاک برگ-برگ خشک خرد شده
داغ-مصیبت-اندوه-سخت گرم-سوران
خوردنی-غذا-قابل خوردن

دماغ سوخته-خجالت زده-شکست خورده

از مخ معاف بودن-دیوانه بودن

اوت بودن(بی‌خبر بودن، از مرحله پرت بودن)

بزن بزن-زد و خورد شدید-کتک کاری

گذری(دیدار کوتاه، سرپایی)

بی پیر-آدم بد و تربیت نشده-چیز سخت-کار دشوار

چشم را چهار کردن-دقت بسیار کردن-انتظار شدید بردن-تعجب زیاد کردن

دندانه دندانه-دارای برجستگی ها و بریدگی هایی در کناره

تخته زدن-پنبه زدن

آنکادر کردن(اصطلاحی در ارتش برای جمع‌کردن رختخواب)

اِحلیل خوردن(فریب خوردن)

زنبور زدن-نیش زدن زنبور