آموزش و تجربه : مدرسه دیجیتال پویان

دست به یکی کردن-همدست شدن-متحد شدن

حرام خور-کسی که پای بند به حلال و حرام شرعی نیست-کم فروش-ربا خوار

دراز نوشتن-مطلب را طول دادن-طومار نوشتن

دست از سر کسی برداشتن-کسی را رها کردن-به حال خود گذاشتن

دست اول-نو و تازه

از سر باز کردن(دور کردن، رفع مزاحمت کردن)

با خدا-خداشناس-مومن

آش کشک خاله-کار ناگزیر-تکلیفی که بر عهده‌ی کسی باشد

تخم پس انداختن-بچه ساختن-بچه به دنیا آوردن

راه انداختن کار کسی-وسیله ی تسهیل انجام شدن کار کسی را فراهم کردن-رو به راه کردن کار کسی
خاصه-هر چیز ممتاز و از جنس عالی

خش خشه-نوعی اسباب بازی کودکان که به هنگام تکان خوردن صدای خش و خش از آن می آید

جگر گوشه-فرزند

اسم درگوشی(نام دوم فرد مسلمان که نام یکی از امامان است)

 
تند رفتن-دور برداشتن-زیاده روی کردن-از حد خود تجاوز کردن

 
خرده بورژوا-مالک ابزار تولید ولی ناگزیر به کار برای دیگران
دم کار گرفتن-به کار واداشتن

 

 
خاطر داشتن-به یاد داشتن

خوردن سر کسی-سبب مرگ کسی شدن-کسی را دق مرگ کردن-در نتیجه ی پرحرفی کسی را کلافه کردن

 
استغفرالله-خدا نکند-خدای نکرده-هرگز
خفه کردن-آتشی را خاموش کردن-خاموش شدن موتور-با اصرار در کاری کسی را کسل کردن
درخت اگر-امید پوچ و واهی

چشم پوشیدن از چیزی-صرف نظر کردن از چیزی

آفتاب‌نشین(بیکاره و تنبل)

بر و برگرد نداشتن-مسلم-قطعی-بی چون و چرا

اُریب(کجکی، یک بر، یک ور)

ته ریش گذاشتن-کمی ریش بر صورت نگهداشتن
ددری-کسی که همیشه می خواهد بیرون برود-زن بدکاره
از روی شکم‌سیری-از سر بی‌مسئولیتی-بدون تعمق

ازرق شامی-اخمو-ترشرو

زاغ و زوغ-فرزندان خردسال-نق-غر و لند

حرص و جوش-عصبانیت

جیب خالی پز عالی-کسی که در عین تهی دستی افاده دارد و خودش را با ظاهرسازی بگیرد
با کله-دانا-چیز فهم-خردمند

پیشنهاد دادن-طرح کردن چیزی
چاییده-سرما خورده-زکام گرفته
به خاطر داشتن-به یاد داشتن-از بر بودن

پرونده سازی-گردآوری سندهای دروغین برای متهم کردن کسی

بی سایه سر شدن-بی صاحب ماندن-بیوه شدن
چشم کسی چهارتا شدن-سخت تعجب کردن-انتظار شدید برد

دست چپ از دست راست ندانستن-هر را از بر تشخیص ندادن

 

تاشو-آن چه روی هم تا و جمع شود

چرند اندر چرند-پرت و پلا

حاجی لک لک-لک لک-شخص بلند قد

چاروادارکُش-جنس تقلبی-چیز بد

باب-مرسوم-معمول

آب مروارید(تار شدن عدسی چشم)

الف کوفی-چیز کج-آلت تناسلی

 

زاغه نشین-کسی که در خانه ای محقر و آغل مانند زندگی می کند

جاخالی رفتن-به دیدن خانواده ی مسافر رفتن

پلیتیک زدن-سیاست به کار بردن
ختم قرآن کردن-یک بار قرآن را از اول تا آخر خواندن

اهل محل(همه‌ی کسانی که در یک محل کار یا زندگی می‌کنند)

خال مَخال-خال خال

پس دیدن هوا-اوضاع را نامساعد دیدن-احساس خطر کردن

انگشت خوردن(افسوس خوردن، پشیمان بودن)

زار و نزار-زرد و ناتوان-بد حال و بیمار

اخ و پیف کردن(اظهار ناراحتی کردن از بوی بد، منظره‌ی بد یا غذای بد)

ژاندارمری-نهادی که عهده دار حفظ نظم و قانون در بیرون از منطقه های شهری است

بیدار خوابی-خواب سبک-بیدار شدن پیاپی

آب از آتش برآوردن-کار محال کردن

خرده فروش-فروشنده ی اجناس در اندازه های کم
رو دستی-نوعی دستکش-ضربه ی روی دست-حقه-کلک
در دهان ها افتادن-شایع شدن-شهرت یافتن

زبان ریختن-سر و زبان داشتن-با چرب زبانی و شیرین سخنی کار خود را کردن

روکش درکش کردن-ساخت و پاخت کردن

چه صیغه ای است ؟-چه معنی داد ؟

آل آروادی-زن سخت بی‌حیا و بد‌رفتار

به خاک سیاه نشاندن-بدبخت و ذلیل کردن

پا خورشی-وسایل لازم برای پخت خورش

پختن کسی-کسی را برای کاری آماده کردن

رو انداختن-تقاضا و خواهش کردن

 

تو آستین بودن-حاضر و آماده بودن-آماده داشتن
خوش تراش-خوش اندام-خوش قد و بالا

دختراندر-نادختری-دختری که از شوهر یا زن دیگری باشد

جرنگی-نقد-یکجا-یک کاسه

دُم کسی را گرفتن-از کسی پی روی و تقلید کردن-کسی را رها نکردن

بچه پس انداختن-فرزند به دنیا آوردن

ریش و گیس بافتن-با هم مشورت کردن-عقل ها را روی هم ریختن

چاک کردن-نگا. چاک دادن

چل و چو-خبر دروغ-شایعه

آب دندان خوردن(حسرت خوردن)

بنا را بر چیزی گذاشتن-قرار را بر چیزی گذاشتن-چیزی را ماخذ گذاشتن

خلق الله-مردم

جهود ی-هودی-مقتصد

بنا را بر چیزی گذاشتن-قرار را بر چیزی گذاشتن-چیزی را ماخذ گذاشتن

دشت کردن-فروختن اولین جنس-نخستین بار پول گرفتن

خط خطی-درهم-خراب-متشنج-با خطوط زیاد روی آن ناخوانا شده

تِرمال کردن-خراب کاری کردن-کثافت کاری کردن-گُه مال کردن

پیچاندن کسی-کسی را گرفتار درد سر کردن-کسی را سوال پیچ کردن
دست آویز-بهانه-مستمسک-عذر
افسارسرخود(خود‌رای، افسارگسیخته)

ازدست‌رفته-عاشق

خبر مرگش-خدا مرگش بدهد

زمین را به آسمان دوختن-گزافه گویی کردن-دروغ های شاخ دار گفتن

اسم درگوشی-نام دوم فرد مسلمان که نام یکی از امامان است

دور-بار-دفعه-نوبت
دو دل-مردد-بی تصمیم

تغ تغ-صدای برخورد دو چیز به هم

پر روده-پرچانه-روده دراز

از شوخی گذشته-حالا برسیم به مطالب جدی

این دست و آن دست کردن-وقت تلف کردن-وقت کشتن-به عقب انداختن

آه در بساط نداشتن-سخت بی‌چیز بودن-بیچاره و بینوا بودن

حاضر جواب-کسی که برای هر موردی پاسخ آماده دارد
ترکمون زدن یا کردن-دست به آب رساندن-ناشیانه کاری را انجام دادن-زاییدن

چشم زخم میرزا مهدی خانی-شکست بزرگ

از چیزی (کسی) متنفر و بیزار شدن

 

چشم وزغ-نگا. چشم ورقلمبیده

 

چاشنی-آن چه که برای به تر کردن مزه ی غذا در آن می ریزند-آن چه که برای منفجر شدن در چیزی کار می گذارند
جیک-صدا-آواز

دلداری دادن-تسلی دادن

 

از روی معده حرف زدن-بدون تعمق و بدون منظور چیزی گفتن

دو راهی-آن جا که راه دو شاخه می شود

پس افتادن-عقب افتادن اجاره و مانند آن-بهم خوردن حال کسی در نتیجه ی ترس

به حساب آوردن کسی-برای کسی اهمیت قائل شدن-دخالت دادن کسی

پرس و جو کردن-پرسیدن-خبر گرفتن

 

رنگ و رو رفته-کهنه-فرسوده-کارکرده

از زیر سنگ در آوردن-چیزی را هر چند نایاب و تهیه‌اش دشوار باشد به دست آوردن
آسمان غرمبه(صدای رعد، تندر)

آشنایی به روشنایی انداختن-پس از مدت‌ها تصادفی آشنایی را دیدن

ردیف کردن-جور کردن-آماده کردن

خودم جا، خرم جا-تکیه کلام کسانی که همه چیز را از دریچه ی منافع شخصی می بینند. من که دارم گور پدر بقیه

زهکونی-اردنگی-تیپا

پا به رکاب-آماده ی رفتن

زاچ-زائو

آخش درآمدن(از درد نالیدن)

رو دست کسی بلند شدن-از کسی پیشی گرفتن-با کسی رقابت کردن

دهن کسی را سرویس کردن-کسی را خونین و مالین کردن-به حساب کسی رسیدن

آب در چشم نداشتن-شرم و حیا نداشتن

آتشی شدن(از کوره در رفتن)

دامنگیر کسی شدن چیزی-گرفتار شدن کسی به چیزی

دلسرد-ناامید-مایوس

دسته پل-الک دولک

از پا در آوردن-سخت فرسوده و از کار افتاده کردن

حرف دو نبش-نگا. حرف پهلودار
تیر کشیدن-درد کردن عضوی از بدن

تاب دادن-سرخ کردن در روغن-پیچیدن-خم کردن

بلا تکلیف-کاری که معلوم نیست چه باید بشود-کسی که نمی داند چه باید بکند
از بای بسم الله تا تای تَمَت(از اول تا آخر، از سیر تا پیاز)

جوشکاری-جوش دادن قطعات فلزی

جَرّ-کشمکش دعوا

 

جن بو داده-نوعی دشنام است

جرینگ-صدای سکه های پول

جا خالی دادن-در بازی هایی مانند والیبال و فوتبال توپ را به جایی انداختن که دست یازیگر حریف به آن نرسد

از خوشحالی در پوست نگنجیدن-از شادی سر از پا نشناختن
جوجه خروس-جوان تازه به دوران رسیده

به رخ کشیدن-به چشم آوردن-یادآوری کردن

آیه آمدن-سوگند یاد کردن-به قرآن سوگند خوردن

حرص و جوش-عصبانیت

بی بی قدومه-دختر بچه ای که ادای مادر بزرگ ها را در می آورد

چاشت بندی-صبحانه-غذای اندک

تو دل برو-با نمک و گیرا-کسی که مورد توجه قرار می گیرد
چاک دهن را چفت کردن-بستن دهان-سکوت کردن

جیر جیر-سر و صدا-فریاد بی هوده-آواز گنجشک و برخی حشرات

 

خاله گردن دراز-شتر-آدم فضول که در هر کاری سرک می کشد

درق دروق-درق درق

ای داد بیداد(کلامی است که به‌هنگام حسرت و افسوس می‌گویند)

 

ریزه خورده-خرده ریزه-وسایل کم بهای خانه

 

بازداشت-توقیف موقت-موقتا زندانی کردن

تِپ تِپ-صدای تپش قلب بر اثر ترس و هیجان

جوان مرگ شدن-در جوانی مردن
در به دری-بی خانمانی-آوارگی

بیخ-کاملا نزدیک-تنگ چیزی

رمل انداختن-پیش گویی کردن-فال برآوردن

آبِ بسته-شیشه-بلور-یخ-برف

چغندر پخته-لبو

افتاده-فروتن-متواضع

دست کسی را خواندن-یه اندیشه و نقاط ضعف کسی پی بردن

دست بلند کردن-بالا بردن دست به نشانه ی آمادگی پاسخ گویی-اعلام رای و نظر

 

خودخوری-حالت خودخور

 
خنده ی قبا سوختگی-خنده ای که برای پنهان کردن خشم و کینه می کنند
دور-بار-دفعه-نوبت

خط افتادن-خراش افتادن

 

خوره-جذام-آکله

زبان تر کردن-سخن گفتن

خاطر جمع-مطمئن

دم و دود-مجلس گرم مهمانی-دود تریاک و شیره و سیگار و چپق

تو هچل افتادن-به دردسر افتادن-دچار مشکل شدن

آیه‌ی یاس-آن که بدبینی را به کمال می‌رساند
چنگولک-سست و ضعیف

پاتال-سالخورده-پیر
بالا دست-صدر مجلس-حریف چیره

خاطر کسی را خواستن-کسی را دوست داشتن

تخته پاک کن-چیزی که با آن تخته سیاه را در کلاس پاک می کنند

دماغ تیز داشتن-شامه تیز داشتن

دست به کار نرفتن-حال کار کردن نداشتن-برای کار بی حوصله بودن
 

تَک-بی نظیر-مفرد-تنها

بند کشی-پر کردن درزهای آجرها و سنگ ها با سیمان و ساروج

 

دست مزد-اجرت-مزد کار

ابوقراضه(ابوطیاره)

آب خنک خوردن-به زندان افتادن

از چشم افتادن-مورد بی مهری قرار گرفتن-بی‌اعتبار شدن

چشم کسی آلبالو گیلاس چیدن-نگاه کردن و ندیدن

 
آفتابه گرفتن(آفتابه برداشتن)

به سر کسی زدن-ناگهان فکری به سر کسی آمدن-عقل خود را از دست دادن

خوش و بش-خوش آمد گویی و احوال پرسی-چاق سلامتی کردن

دهن کسی را سرویس کردن-کسی را خونین و مالین کردن-به حساب کسی رسیدن

روی داریه ریختن-رسوا و بی آبرو کردن-برملا کردن-آشکار کردن

حرز جواد-دعایی منسوب به جواد امام محمد تقی

پرت کردن حواس-حواس را از اصل موضوع منحرف کردن

ای داد بیداد(کلامی است که به‌هنگام حسرت و افسوس می‌گویند)

 

در رفتن تلنگ-باد صدادار در کردن-کنایه از ضعیف و ناتوان شدن

آن‌ها را خانم زاییده، ماها را کلفت؟-چرا آن‌ها را بر ما ترجیح می‌دهند؟ چرا به ما اجحاف می‌کنند؟

ددری-کسی که همیشه می خواهد بیرون برود-زن بدکاره

تبدیل به احسن کردن-چیزی را با چیز بهتری عوض کردن

بال به بال کسی دادن-جانب کسی را گرفتن

پاشنه ی در-چارچوب در که لولا دارد و در روی آن می چرخد

دستکاری-دست بردن در چیزی

چل زن-زن کوتاه قد

دلخور-رنجیده-ملول-گله مند
از بز حرام‌زاده‌تر-سخت‌گریز و حیله‌گر
حیوانی-نگا. حیوانکی

خود را خراب کردن-خود را کثیف کردن

 
داد سحن دادن-سخن رانی کردن-پر حرفی کردن-حق مطلب را ادا کردن

استخوان‌بزرگ(شخص دارای اصل و نسب)

 
از این گوش گرفتن و از آن گوش در کردن(ظاهرن به حرفی گوش دادن ولی به آن عمل نکردن)
بریدن پای کسی-دوباره به جایی نرفتن-دوباره کسی را راه ندادن

دربند-کوچه ی بن بست-مانع در محل ورود

الیسون و ولیسون-وردی است که برای کسانی که منتظرشان هستند می‌خوانند

 

الف-قاچ خربزه و از این قبیل-بچه‌ی کوچک-سیخ-راست
بی ریخت-زشت-بد ترکیب
چنگولک-سست و ضعیف
حرف گوش کن-حرف شنو

استغفرالله(خدا نکند، خدای نکرده، هرگز)

بازاریاب-کسی که کارش پیداکردن مشتری برای کالای خاصی است

ز ِق ز ِق-گریه ی بریده بریده ی بچه

خشکه-مزد نقدی بدون غذا و لباس-غذای بدون پخت-لباس بدون دوخت

چال افتادن-گود شدن

آفتاب‌نشین کردن کسی-کسی را از هستی ساقط کردن-خانه‌خراب کردن

بد شگون-شوم-بد اختر-بد یمن

در دهان ها افتادن-شایع شدن-شهرت یافتن

چیزیش شدن-رازی در دل داشتن-حال غیر عادی داشتن

اخت شدن با کسی(مانوس شدن با کسی)

رشوه خوار-کسی که برای انجام کاری ناروا دستمزد دریافت می کند

آواز خر در چمن-آواز ناخوش و گوش‌خراش

بی کتاب-بی پیر-کار دشوار-بی دین-کافر

چپ افتادن با کسی-مخالف شدن با کسی-پیله کردن به کسی

اَخ (به زبان کودکان)(بد، بدطعم)

به هم زدن دم و دستگاه-سر و سامان دادن-درست کردن-تشکیل دادن

آتش از چشم کسی گرفتن-ترسانیدن

خون گرم-خوش برخورد-با عاطفه-پر مهر

آدم سر به راه-شخص خوب و نجیب-کسی که مزاحم دیگران نیست

اخم و تخم(ترش‌رویی، کج‌خلقی)

از آب روغن گرفتن-از هر اتفاقی بهره برداشتن

پیزر به پالان کسی گذاشتن-با دروغ و چاپلوسی کسی را فریفتن-هندوانه زیر بغل کسی گذاشتن

از پا درآمدن-افتادن-سخت خسته و درمانده شدن

زدگی-لک یا خرابی در میوه یا پارچه
شناکردن (بیشتر به قصد تفریح و بازی)

در گرفتن-آغاز شدن-گل انداختن و گرم شدن گفت و گو یا منازعه

آب آتش زده(اشک)

در پوست نگنجیدن از خوش حالی-از شادی سر از پا نشناختن-بسیار شاد بودن

بد خواب شدن-بی خواب شدن-خواب آسوده نکردن

دله-هرزه-چشم چران-پرخور

پا انداختن-واسطه گری کردن-کارچاق کردن به ویژه در امور غیر اخلاقی

پشم و پیله ی کسی ریختن-ناتوان شدن کسی-از میان رفتن ابهت کسی

پیش بُر-کسی که زود کار را پایان می دهد

پا جوش-شاخ های فرعی متصل به ریشه ی درخت

تنبل خان-تن پرور

آلت دست کسی شدن(مورد سوء استفاده قرار گرفتن)
آستین تر داشتن(بسیار گریه کردن)

بی زحمت-لطفا-خواهش می کنم

چینه کشی-شغل چینه کش

از ریخت افتادن(تناسب خود را از دست دادن، بی‌جلا و جلوه شدن)

حرف زدن-پشت سر کسی بدگویی کردن-وراجی کردن

زننده-زشت-نامطبوع-نفرت انگیز
پس بودن-عقب افتادن از دیگران
تق و پوق-سر و صدا-بگیر و ببند
توبره ی گدایی-کیسه ی گدایی
با حال-آدم سرحال و خوش-چیز یا جای دلپذیر
چَپَل-چَپَل کسی که خود را به چیزهای ناشایست آلوده کند-نکبتی

 

پمپ بنزین-جایی که به وسایل نقلیه بنزین می دهند

 

خدا نکرده-امیدوار این طور نباشد

خشت مالیدن-چاخان کردن-لاف زدن

خر کسی رفتن-دارای اهمیت و اعتبار بودن

حساب باز کردن-افتتاح حساب بانکی

رو نشان دادن-چهره نمایاندن

بالا آمدن گندکاری-برملا شدن افتضاح پنهان شده

 
تر و تازه-شاداب-شسته و رفته

چارواداری-زشت-وقیح-بی ادبانه

ریغماسی-ضعیف و مردنی-مریض و کم مقاومت

دوره ی آخرالزمان-روزگار آشفته و پر ظلم و فساد

آپارتی-زن بی‌حیا و بدزبان-سلیطه-پاچه‌ورمالیده

بی سر و سامان-مفلس-محتاج-آشفته-درهم ریخته-پریشان

جانب کسی را گرفتن-از کسی پشتیبانی کردن

آش پشت پا(آشی که در روز سوم پس از رفتن مسافر بپزند و به فقرا بدهند)

خشتک کسی را جر دادن-نگا. خشتک پاره کردن

بابا شمل-لوطی-داش مشدی

دستشویی-توالت-مستراح

آب باریکه(درآمد اندک اما مرتب)

تظاهر نمودن-وانمود کردنف ظاهر سازی کردن

بد عنق-کج خلق-بد اخلاق

چپکی-از طرف چپ-خشم آلود

تافته ی جدا بافته-بر تر و به تر از دیگران

دوره افتادن-گرداگرد شهر گشتن-به دیدار هر کسی رفتن

دوبلور-دوبله کننده

به دل چسبیدن-مطبوع و گوارا بودن

خاله خاک انداز-همنشین سر و زبان دار

اسباب‌کشی(نقل اثاثه از خانه‌ای به خانه‌ی دیگر)

زمزمه کردن-زیر لب خواندن-ترنم کردن

دو شاخ-دارای دو شقه

اصل‌ کاری-مهم‌ترین چیز یا شخص

تنگ آفتاب-درست در لحظه ی طلوع خورشی

خرد و خمیر-نگا. خرد و خاکشیر-له و لورده

خوردن چیزی به چیزی-جور بودن چیزی با چیزی

حمله کردن-یورش بردن

بازار مکاره-بازار موقت

جز جگر-سوختگی دل بر اثر اندوه و مصیبت
خرپا کوب-کسی که کارش ساختن خرپا است

راست راستی-حقیقتن-واقعن

باب شدن-معمول و رایج شدن

احوال گرفتن(جویای حال شدن)

از جا در رفتن-کنترل خود را ناگهان از دست دادن-ناگهان خشمگین شدن

زغال اخته-میوه ای از زیتون کوچک تر و ترش مزه

از خجالت کسی در آمدن(محبت کسی را جبران کردن)

حکم حکم نادر و مرگ مفاجا-حکم صد در صد لازم الاجرا

برداشت کردن-فهمیدن-گرفتن پول از حساب-درو کردن محصول کشاورزی

دست بردار نبودن-پافشاری کردن-رها نکردن

آفتاب‌نشین کردن کسی(کسی را از هستی ساقط کردن، خانه‌خراب کردن)

فرسوده و خراب شدن

حق آب و گل داشتن-دارای امتیاز و اعتبار بودن
چاق کردن دعوا-دامن زدن به دعوا

آب دادن بند-خود را لو دادن-فرصت را از دست دادن
آی زرشک(آی زکی)

 

دم و دستگاه چیدن-اسباب و آلات چیدن

دختر سعدی-دختری که بیش تر در بیرون از خانه و کم تر در خانه است

 

آوردن(باعث شدن، ایجاد کردن)
جِر انداختن کسی را-اوقات کسی را تلخ کردن-خشمگین کردن کسی

بجایی رسیدن-به مقصود رسیدن-مقام یافتن

تور انداختن کسی-گیر آوردن کسی علیرغم میل او

پاپی چیزی بودن-چیزی را دنبال کردن-به چیزی محل گذاشتن
خارج از محدوده-بیرون از شهر که شامل خدمات شهرداری نمی شود

اهل کوفه-سست پیمان-بی‌وفا و غیرقابل اعتماد

دَم ِ قیچی-بریده ها و ریزه های پارچه

 

تَخم-مهمل تَخم

پشت نویسی-نوشتن در پشت سند یا حواله برای انتقال آن به دیگری

تریج-آن جاکه آستر درونی جامه با رویه ی آن به هم می پیوندد

از پشت کوه آمدن(بی‌خبر از آداب و رسوم بودن، دهاتی بودن)

پس رفتن-عقب رفتن

پاییدن-زیر نظر گرفتن-مراقبت

چوب خوردن-تنبیه شدن

آبستن فرزندکش-دنیا-روزگار

آرد خود را بیختن و الک را آویختن(کسی که وظایف زندگی‌اش را انجام داده و دیگر توقعی از او نیست)