آموزش و تجربه : مدرسه دیجیتال پویان

اسپند روی آتش بودن(سخت نگران و دلواپس بودن، آرام و قرار نداشتن)

پُر توپ-خشمگین

آستین بر چشم گذاشتن(پنهان گریستن)

آقبانو-نوعی پارچه‌ی نخی نازک
تازه کار-کم تجربه-مبتدی-ناشی
دست چین-گزیده-منتخب

 

دانه دانه-یک یک
خاله ماستی-آدم بی اهمیت و بی ارزش

بر و بساط-زندگی و لوازم آن-مقدمات کار

حرف پوچ-سخن بی معنی

زیر سر کسی بلند بودن-فریفته شدن به وعده های به تر-کسی که روزگار ناداری خود را فراموش کرده است
خوشمزه-آدم اهل شوخی-بذله گو

بند نشدن سنگ روی سنگ-نا آرام بودن اوضاع-وجود نداشتن نظم و امنیت

 

ریختن روی دایره-روی داریه ریختن

پدر کسی در آمدن-بسیار اذیت شدن-دخل کسی آمدن
به کله ی کسی افتادن-به سر کسی زدن-به وسوسه افتادن

خشک-بدون انعطاف-بی عاطفه-خشن

شعله‌ی آتش

جیره خوار-کسی که از جایی یا کسی جیره و مزد دریافت می کند-مامور

آواز دادن-خواستن

چشم زدن-چشم زخم زدن-ترسیدن

جوغ-جوی آب

خرده پا-کاسبان جزء و کم سرمایه

آسمان سوراخ شدن-رویداد بزرگ پیش آمدن

رک گو-کسی که صریح و بی پروا حرف می زند
 

اشک کسی دم مشکش بودن(سخت زود رنج بودن، زود به گریه افتادن)

پیچ افتادن در کار-گره خوردن کار-مشکلی در کار پیدا شدن

آوار شدن سر کسی(بی‌خبر نزد کسی در آمدن)

پا خورشی-وسایل لازم برای پخت خورش

تفنگ سر پر-تفنگی که باروت و گلوله را از سر لوله به درون تفنگ می گذاشتند و با سمبه آن ها می فشردند

 

بیرق کسی نخوابیدن-همواره کامروا بودن-پایدار بودن دولت و شکوه

انگشت‌شمار(کم، معدود)

از جا پریدن-یکه خوردن-عصبی شدن

تنگ آفتاب-درست در لحظه ی طلوع خورشی

تق چیزی در آمدن-گند کاری بالا آمدن-فاش شدن امری پنهان

چرچر کسی را به راه انداختن-اسباب عیش و نوش کسی را فراهم کردن

دشت-فروش اول کاسب-نخستین پول دریافتی کاسب

چرند-حرف پوچ و بی معنی

بخاری از کسی بلند نشدن-به حال دیگری سودی نداشتن-توانایی و برش نداشتن

تعارف آب حمامی-تعارفی که خرج و مایه ای ندارد
بی اُرس و پرس-بی مقدمه

خشتک دراندن-نگا. خشتک پاره کردن

زرده ی کسی نبستن-موفق نشدن در کار-بی ثمر ماندن کوشش کسی

آب رفتن زیر پوست کسی-پس از لاغری کمی فربه شدن

دوبله ایستادن-نگه داشتن اتوموبیل در کنار یک اتوموبیل دیگر

 

بُز ِ گَر-بزی که بیماریِ گَری

دستبوس-زیارت-دیدار-شزفیابی

حرز جواد کسی بودن-پیوسته با کسی بودن

آدم عوضی(کسی که ظاهرش با باطنش یکی نیست، بدطینت)

ژلاتین-ماده ای لزج و چسبنده که آن را از گلیسیرین و قند و آب و آمونیاک می سازند

از سر دست(کار یا سخنی که فورا و بدون تامل بکنند یا بگویند)

انسان بودن-شریف و درست بودن

آدم سر به راه(شخص خوب و نجیب، کسی که مزاحم دیگران نیست)

چشم مالیدن-هوشیار شدن-از غفلت در آمدن

بند تنبانی-سست و رکیک-مزخرف و بی ارزش

تِرمال کردن-خراب کاری کردن-کثافت کاری کردن-گُه مال کردن

خایه مال-چاپلوس-متملق-دستمال به دست

دل فرو ریختن-سخت وحشت کردن-بسیار ترسیدن
آجیل دادن(رشوه دادن، حق و حساب دادن)

خرده شیشه داشتن جنس کسی-بدحنس بودن-آب زیرکاه بودن

بر و بیا داشتن-رفت و آمد بسیار داشتن-دم و دستگاه داشتن
به لج انداختن-به لجاجت انداختن
از دهان در رفتن(پریدن حرفی از دهان، بدون پیش‌بینی سخن راندن)

خام عقلی-حماقت-دیوانگی

تر و خشک کردن-رسیدگی کردن-پرستاری کردن

زبان بسته-برای تحقیر به آدم های بی عرضه یا کم آزار گفته می شود

دانگ-یک ششم-سهم-قسمت

آمد نیامد-فرخنده بودن و نبودن

حُقه-زرنگ و ناقلا

انگشت به دهان نهادن(متحیر ماندن)
خوشا به حال ماهی-خیلی تشنه ام

 

پیش قسط-پرداختِ پیش از آغاز قسط بندی

دیوانه ی کسی بودن-عاشق بی قرار کسی بودن

بز دل-ترسو

آفتابه‌دزد(دزدی که به ربودن چیزهای بی‌ارزش بسنده می‌کند)

جوخه-کوچک ترین یگان نظامی شامل هشت نفر

اردنگ-تیپا-لگدی با نوک پا

دخل-موجودی صندوق-صندوق مغازه-برداشت

 

از چنگ دزد در آمدن و به دام رمال افتادن(از باران به ناودان پناه آوردن)

آب از لب و لوچه‌ی کسی سرازیر شدن(تمایل شدید داشتن، به طمع افتادن)
حلوا خور-مرده خور-کسی که همیشه برای خوردن به مجالس ترحیم می رود

بازار شام-جای شلوغ و در هم و بر هم
اختر- گذری-دیدار کوتاه-سرپایی

خرج دادن-مهمانی دادن در جشن های دینی یا ایام سوگواری
زیر گوش کسی زدن-به کسی سیلی زدن
بور شدن-دماغ سوخته شدن-خجالت زده شدن

خاک تو سری-مصیبت زدگی-گرفتاری-بدبختی

دل رحم-مهربان

بِدو بِدو-با شتاب-سریع

زیر سر گذاشتن-زیر سر داشتن

 

از خوشحالی در پوست نگنجیدن-از شادی سر از پا نشناختن

 
رساندن-خبر یا اطلاعاتی را محرمانه به کسی دادن
بار آمدن-تربیت شدن-به روشی عادت کردن

به عرصه رسیدن-به سن پختگی رسیدن-بزرگ شدن

پر کسی به پر کسی گرفتن-برخورد مختصری با کسی داشتن

آش دهن‌سوز-هر چیز مطلوب و پسندیده

 
بلا تکلیف-کاری که معلوم نیست چه باید بشود-کسی که نمی داند چه باید بکند

رو دست کسی گذاشتن خرج-کسی را در خرج انداختن
رویخی-فرنی-نوعی دسر که از نشاسته و شکر درست می کنند

اسم شپش کسی منیژه خانم بودن(خودبزرگ‌بینی احمقانه داشتن)

زوزه کشیدن-آواز برآوردن

به باد دادن- باد دادن

بخت گشا-شانس آور-سبب خوش اقبالی-مایه ی سفید بختی

 

جا افتادن-سر جای خود آمدن

 

الحق(به‌راستی، حقیقتن)

اهل بخیه-وارد در کار-اهل فن

بد و بیراه-ناسزا-حرف زشت-گفته ی رکیک-متلک

دو برجی-کبوتری که در یک جا بند نمی شود

از این شاخ به آن شاخ پریدن-دائمن از موضوع منحرف شدن و به مطالب فرعی پرداختن

 
به مشروطه ی خود رسیدن-به هدف خود دست یافتن

آبدیده(جلا یافته، آزموده و مجرب)
تکه پاره کردن-پاره پاره کردن-تکه تکه کردن

زیر خاکی-آن چه که از زیر حاک بیرون آید

 
بازیگوشی کردن-بازی دوست بودن-سبکی کردن-شوخ بودن

جیم الف جا-آدم ریزه میزه

خیابان گردی-بی کاری-ولگردی

خانه خانه-سوراخ سوراخ-شطرنجی

رُب کسی را کشیدن-کسی را به کار سخت واداشتن

رگ خود را زدن-به حق خود قانع بودن-ادعای زیاد نداشتن
حکیم فرموده-فرمان قاطع و لازم الاجرا

در یک جوی نرفتن آب کسی با کسی-همداستان شدنشان ممکن نبودن-با هم نساختن

دادستان-ستاننده ی داد-مدعی العموم
پس زدن-کنار زدن-دور کردن-نپذیرفتن-رد کردن

تخم سگ-نوعی دشنام است مانند پدر سگ

تپه گذاشتن-بول کردن

آرد خود را بیختن و الک را آویختن(کسی که وظایف زندگی‌اش را انجام داده و دیگر توقعی از او نیست)

 

چشم گود شدن-لاغر شدن

جان به لب رسانیدن-صبر و طاقت کسی را تمام کردن

رنگ و وارنگ-رنگارنگ-به رنگ های گوناگون-از همه نوع

اسم شب-کلمه‌ی رمز برای عبور به هنگام شب

برادر خواندگی-ایجاد برادری با دیگری-دوستی بسیار نزدیک و صمیمی

چوب بندی-داربست

اُتُل(شکم، اتوموبیل)

تو نخ کسی یا چیزی بودن یا رفتن-کسی یا چیزی را پاییدن و زیر نظر داشتن

دست و دل کسی به کار نرفتن-میل به کار نداشتن

خلا-مستراح

الدرم بلدرم کردن-بد و بیراه گفتن-ناسزا گفتن

چوب خوردن-تنبیه شدن

آیه‌ی یاس(آن که بدبینی را به کمال می‌رساند)

بز گرفتن-جنس ارزان و پر سود گیر آوردن

 
جیگر-نگا. جگر-خطابی میان دوستان صمیمی به معنی عزیزم-عزیز دلم

رجز خوانی-لاف زنی-دعوی

آتش‌پاره-شوخ و شنگ-فرز و چالاک-کرم شبتاب

در هم-به هم آمیخته-سوا نکرده

 

دود دادن-ضد عفونی کردن-گذاشتن گوشت و ماهی در معرض دود غلیظ برای فساد ناپذیر کردن آن

خود را به کوچه ی علی چپ زدن-خود را بی اطلاع نشان دادن

به آتش کسی سوختن-به مکافات خطای دیگری مجازات دیدن

به عرصه رسیدن-به سن پختگی رسیدن-بزرگ شدن
دختر دم بخت-دختری که هنگام شوهر کردن او رسیده باشد

زبان کسی را موش خوردن-سکوت کردن-با وجود ضرورت سخن نگفتن

اتر خان رشتی-آدم پرافاده

برداشت کردن-فهمیدن-گرفتن پول از حساب-درو کردن محصول کشاورزی

خان خانی-پر هرج و مرج-ملوک الطوایفی

ژله-لرزانک

از پشت خنجر زدن-به نامردی به کسی آسیب رساندن یا او را از پای در آوردن

این خاکدان-دنیا

زبون-حقیر-توسری خور
بنده منزل-خانه ی من
پوزه ی کسی را به خاک مالیدن-کسی را شکست دادن

چرسی-آدم معتاد-افیونی

جا انداختن-به سر جای خود آوردن

پرونده سازی-گردآوری سندهای دروغین برای متهم کردن کسی

تحت الشعاع قرار دادن-زیر نفوذ و تاثیر قرار دادن

آتشِ تر-شراب-لب معشوق

 

تُک زبانی حرف زدن-لکنت داشتن-گرفتگی زبان داشتن

آفتاب کسی به زردی رسیدن-به پایان رسیدن دوران زندگی و یا قدرت و نفوذ کسی
دوره کردن-درسی را دوباره و سه باره خواندن-حلقه زدن به دور چیزی یا کسی
الحق-به‌راستی-حقیقتن

زیر رکاب کشیدن کسی-کسی را مطیع و تابع ساختن

تو زرد از آب درآمدن-بی ارزشی یا فساد چیزی آشکار شدن

رَکَبی گفتن-به کسی متلک و حرف درشت گفتن

آب مریم(شیره‌ی انگور، عصمت و طهارت)

بستن کسی به دم خود-همیشه کسی را همراه داشتن

استخوان در گلو داشتن-رنج و سختی کشیدن
احدالناس(کسی، فردی)
دو لُپه خوردن-با خرص و ولع خوردن-لقمه های بزرگ برداشتن
دست کسی به دهانش رسیدن-از تهی دستی بیرون آمدن-محتاج نبودن
آکِله(جذام، زن سلیطه)

بی خیال بودن-اهمیت ندادن-نگران نبودن

پیسی سر کسی در آوردن-با کسی نهایت بدرفتاری را کردن

دست به سینه ایستادن-در نهایت ادب و آماده ی فرمان ایستادن

چار انگشتی-آدم بی دست و پا-چلفتی

رو دست زدن-فریب دادن-خام کردن

جاهل-جوان-نادان

آدم شش‌درچهار-شخص کوچک اندام و ریزنقش

پا انداختن-واسطه گری کردن-کارچاق کردن به ویژه در امور غیر اخلاقی

خوش و بش-خوش آمد گویی و احوال پرسی-چاق سلامتی کردن

 

زال-کسی که موهای سر و ابرو و مژه های سفید دارد
خرخره ی کسی را جویدن-به شدت از دست کسی عصبانی شدن

خر رنگ کن-خوش طاهر بد باطن

خُل-آتش زیر خاکستر-خاک و کثافت

از سکه افتادن-ار رونق افتادن-از دست دادن زیبایی

از حال رفتن-بی‌حال شدن-غش کردن

زیپ-نوعی بست ساخته شده از دو نوار دارای دندانه های فلزی یا پلاستیکی قابل درهم افتادن
پای کسی حساب کردن-به حساب کسی گذاشتن

چارگوش-مربع-دارای چهار زاویه-چهار خانه

خون گرفته ی کسی بودن-در برابر کسی مسئول بودن
به دست و پای کسی افتادن-با التماس تقاضای ترحم کردن-نهایت خاکساری کردن

استغفرالله-خدا نکند-خدای نکرده-هرگز

زاغ-دارای چشمان آبی رنگ

پس دیدن هوا-اوضاع را نامساعد دیدن-احساس خطر کردن

خشک و خالی-مختصر و ناچیز
انگشت بر چشم نهادن-پذیرفتن-مسلم دانستن

 

 

جیک در نیاوردن-صدایی در اعتراض بر نیاوردن-کم ترین اعتراضی نکردن

پف کردن-ورم کردن-باد کردن-مغرور شدن

پوشک-کهنه ی بچه

جگر را سرمه کردن-دل کسی را سوزاندن-بسیار غم دادن

انگشت به دهان نهادن(متحیر ماندن)

به زخم خود زدن-دردی را درمان کردن-گوشه ای از گرفتاری خود را سامان دادن

تاکسی سرویس-نوعی تاکسی که در مسیر ویژه ای رفت و آمد می کند
 

دست آمدن-به دست آمدن-پیدا شدن-حاصل شدن
دست آموز-تربیت شده-آموخته

بن بست-کوچه ای که راه در رو نداشته باشد-مشکلی که راه حل نداشته باشد

چاک و چیل-لب و لوچه-پک و پوز

 

 

چزاندن-ضعیفی را آزار دادن

روی کسی نشدن-خجالت کشیدن

چال شدن-گود شدن-دفن شدن-در زیر خاک گذاشته شدن

دُهُل دریده-بی شرم-ناپارسا
آفتاب از کدام طرف در آمده؟-چه عجب از این طرف‌ها؟!

دست کسی را کوتاه کردن-کسی را از چیزی یا کاری کنار گذاشتن

 

ازقحطی‌درآمده(گرسنه‌چشم، آدم ندید‌بدید)

دم خروس از آستین کسی پیدا بودن-آشکار بودن نشانه ی کار خلاف

حساب کسی با کرام الکاتبین بودن-گرفتار وضعی شدن که فقط خدا می تواند آدم را نجات دهد

 

 

دعوا-مشاجره-نزاع-بازخواست و سرزنش

چپی-مخالف حکومت-وابسته به چپ

چُر-ادرار

انگشت کردن-انگشت رساندن

زنجیر زدن-زنجیر به پشت خود زدن

این تن را کفن کردی(این تن بمیرد)

از تیپ کسی بودن

اختر- گذری-دیدار کوتاه-سرپایی

ارباب حجت(اهل منطق)

به همین نزدیکی-به همین زودی-بزودی

تو هچل-انداختن به دردسر انداختن-دچار مشکل کردن

جا ماندن-فراموش شدن

آفتاب گرفتن-زیر آفتاب خوابیدن

دور سر چرخاندن و دادن-صدقه دادن

چینه کشی-شغل چینه کش

آبِ دندان(حریف ساده)

استخوان در گلو داشتن-رنج و سختی کشیدن

پر آب و تاب-به تفصیل-با اوصاف بسیار

راست کردن-بلند شدن آلت تناسلی مرد-ایستادگی و پافشاری کردن-پیچیدن به پر و پا
جبهه ی جنگ-میدان جنگ

جاگیر شدن-در جای خود ثابت شدن-قرار گرفتن

جارو کردن زیر پای کسی را-موجب اخراج کسی از کاری یا جایی شدن

استخوان لای زخم گذاشتن(بلاتکلیف گذاشتن، کاری را کش دادن)

تشر تو شور کردن-هرت و پورت کردن
پس انداز-پول کنار گذاشته شده-صرفه جویی

بد مروت-نامرد-ناجوانمرد

بزمجه-سوسمار-درحالت دشنام به کودکان می گویند

 
اتوکشیده(با سر و وضعی شسته‌ورفته و مرتب)
آب نخوردن-درنگ نکردن

این کلاه آن کلاه کردن-قرضی را با قرض دیگری پرداختن-از ریش برداشتن روی سبیل گذاشتن-کلاه تقی را سر نقی گذاشتن

از آب گل آلود ماهی گرفتن(از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن)

خونین و مالین-زخمی-خونی شده

احوال گرفتن-جویای حال شدن

پیسی سر کسی در آوردن-با کسی نهایت بدرفتاری را کردن

دخالت کردن-در آمدن در کاری

 

خواب به سر شدن-نگا. خواب به خواب شدن

جوراجور-دارای انواع گوناگون
چهار دیواری کسی نشست کردن-بدبخت شدن-از کار و زندگی ساقط شدن

جور کسی را کشیدن-کاری را به جای کسی برای او کردن

 

ابرو تابیدن(گره بر ابرو افکندن)
 

پیش خودمان بماند-به کسی مگو-نشنیده بگیر

پخش و پلا-پراکنده-تار و مار

رو زیاد کردن-پر رو شدن-توقع زیادی داشتن

از خود بودن-خودی بودن-محرم بودن

 
بیسار-فلان

پیل پیلی خوردن-در راه رفتن به چپ و راست متمایل شدن

تو دوزی-دوختن از درون

خنگ خدا-نادان و کودن

جن زده-دیوانه

پخش و پلا-پراکنده-تار و مار

 

ترک هوا شکستن-کاهش یافتن شدت سرما

دو سره بار کردن-از دو جا سود بردن-دو لپی خوردن

راه کشیدن چشم-خیره شدن بی اراده به جایی بدون پلک زدن

بچه پس انداختن-فرزند به دنیا آوردن

از یک قماش بودن-سر و ته یک کرباس بودن

بشکن-صدایی که در حال شادی و پایکوبی از بهم زدن انگشتان در می آورند.

دانه ی درشت برچیدن-به دستمزد کم قانع نبودن

 

اَنف کسی معیوب بودن(ابله بودن، خل بودن)

رک حرف زدن-بدون پروا و ملاحظه حرف زدن-صریح و روشن سخن گفتن

اسب را گم کردن دنبال نعلش گشتن-اصل را از دست دادن و دنبال فرع گشتن

پرداخت کردن-صیقل دادن-جلا دادن
چرچر کردن-از ثروت بادآورده ای روزگار گذراندن

جو گندم-جویی که به گندم شباهت دارد-یک در میان بودن دو چیز

چوب پنبه-چوبی سبک برای بستن سر بطری
 

خفه خون-خفقان

آش پختن برای کسی-کسی را برای آزار کسی برانگیختن-برای کسی توطئه‌ای ترتیب دادن

پیاده کردن-انجام دادن-تحقق بخشیدن-از هم باز کردن

دست کسی آمدن-آگاهی پیدا کردن-فهمیدن-بو بردن

 
جان بر لب نهادن-به کاری خطرناک اقدام کردن-آماده ی مرگ شدن

خنِس و فنِس-گرفتاری و ناراحتی

 

چلو کباب-غذایی مرکب از چلو و کباب

دندانه دندانه-دارای برجستگی ها و بریدگی هایی در کناره

رقص شتری-رقصی که از روی قاعده نباشد-حرکات نابهنجار

 
جیب کنی-اخاذی-به خرج انداختن دیگران

تِر تِر-آواز بیرون آمدن فضولاتِ بیمار اسهالی

خوردن کسی با نگاه-نگا. با نگاه کسی را خوردن

پیس-کسی که پوستش با لکه هایی دو رنگ می شود

پاچه ورمالیده-بی شرم و پر رو-حقه باز

آفتابه گرفتن(آفتابه برداشتن)

چسو-ترسو-بزدل-آن که بسیار چس دهد
به مشروطه ی خود رسیدن-به هدف خود دست یافتن

اکبیری-زشت-بی‌ریخت

از خر شیطان پایین آمدن(از لجاجت دست برداشتن، از تصمیم نادرستی منصرف شدن)

آب و رنگ(طراوت و شادابی)

 

خیرات کردن-چیزی را

روغن کرمانشاهی-روغنی که در کرمانشاه از شیر گاو و گوسفند به دست می آورند و به ترین روغن زرد است

خرپا کوب-کسی که کارش ساختن خرپا است

چراغ اول-نخستین پولی که معرکه گیران از مردم می گیرند

حلال طلبی-نگا. حلال یابی طلبیدن

دلنگ و دلنگ-صدای زنگ و ناقوس

ترک نشاندن-پشت سر نشاندن کسی

آب و خاک-میهن-دیار

زدن به سیم آخر-آخرین چاره را به کار بردن حتا اگر به ضرر باشد-خود را به لاقیدی زدن و به عاقبت کار نیاندیشیدن

بساز و بفروش-ساختن خانه ی بدون استحکام به قصد فروش

دست از جان شستن-از جان گذشتن-پروای جان نکردن

اُزبَک(بی‌ریخت، ژولیده، ازخودراضی)

تو هچل افتادن-به دردسر افتادن-دچار مشکل شدن

پس رفتن-عقب رفتن
چس فیل-ذرت بو داده-نقل پیرزن

 

 

پچ پچ کردن-نجوا کردن-زیر گوشی حرف زدن

جیز شدن-سوختن در زبان کودکان

خواب و خوراک-خورد و خواب

 

 
 

خلق الله-مردم