آموزش و تجربه : مدرسه دیجیتال پویان

تکه ی کسی بودن-مناسب کسی بودن
چنگ مالی کردن-چیزی را زیاد دست مالی کردن

دست اول-نو و تازه

راحتی-دمپایی
پَکَر-افسرده-نومید-گیج-بی دل و دماغ-بی حوصله

انداختن پشت گوش(سهل‌انگاری کردن، دیر انجام دادن، کوتاهی کردن)

از خوشحالی در پوست نگنجیدن-از شادی سر از پا نشناختن

در کردن-بیرون کردن-کم کردن-الک کردن
آمدکار(شگون، فال نیک، خجستگی)

تِر زدن-خراب کردن کار

 

 

تشریک مساعی-با کسی همکاری کردن

افسارگسیخته-سرکش

تو نگو من بگو-مشاجره-بحث

پول چای دادن-انعام دادن

رانده و مانده-بدبخت و وامانده

نخته شدن-تعطیل شدن-بسته شدن-از رونق و اعتبار افتادن

 
خشک شدن شیر کسی-به کسی که زیاد حرص می خورد و جوش می زند می گویند
دلنگ و دلنگ-صدای زنگ و ناقوس
دق مرگ-دق کش

توی کوک کسی یا چیزی رفتن-کسی یا چیزی را زیر نظر داشتن- توی نخ چیزی رفتن
خُرخُر-آواز نفس شخص خوابیده
 

پدر سوخته-بد سرشت-بسیار زرنگ و رند
انگشت به دهان-حیرت‌زده-سرگشته
تاخیر بردار-قابل عقب انداختن

اَجق وَجق-چیزی با رنگ‌های تند و زننده-دارای ترکیب ناهماهنگ

حرز جواد با خود کردن-همیشه با خود داشتن
چو افتادن-شایع شدن-شهرت یافتن

خایه دار-با جرات-شجاع

جگر گوشه-فرزند

چوغ-چوب

جای سفت-وضعیت سخت

 
جهیزیه-نگا. جهیز

چاق شدن-بهبود یافتن-درمان شدن

تو روی کسی ایستادن-شرم و حیا را کنار گذاشتن و با کسی مخالفت کردن

جیب کَن-کسی که کارش اخاذی و تلکه است-کسی که دیگران را می دوشد

 

 
پنجه بوکس-سلاحی سردئ به صورت حلقه های به هم پیوسته و دارای برآمدگی های برجسته

خام سوخته-از درون ناپخته-از بیرون برشته

خر با تشدید-بسیار احمق-الاغ تمام عیار

از خود بودن-خودی بودن-محرم بودن
تخم شر-مردم آزار- شرور

تو روی کسی چیزی گفتن-رو در روی کسی چیزی گفتن
دَلِگی-هیزی-چشم چرانی
پا منبری کردن-دنبال حرف کسی را گرفتن-درباره ی سخن کسی توضیح دادن

دارایی-ثروت-وزارت خانه ای که امور مالی کشور در آن رسیدگی و برنامه ریزی می شود

جان به جان آفرین تسلیم کردن-مردن-درگذشتن

 

تشر زدن-سرزنش کردن با فریاد-توپیدن

دست بردن در چیزی-چیزی را تغییر دادن

خاک کردن-دفن کردن-در گور نهادن-پشت حریف را در کشتی به زمین رساندن

جَخ-تازه-هنوز-فوقش

دو به هم زنی-دو به هم اندازی

دَم ِ قیچی-بریده ها و ریزه های پارچه

زاچی-روزهای استراحت پس از زایمان

خون مردگی-حالت مردن خون در زیر پوست-کبودی

دست نشانده-زیر دست-مطیع-فرمان بردار

 

چشم زخم میرزا مهدی خانی-شکست بزرگ

رَب و رُب ندانستن-ساده دل بودن-چیزی نفهمیدن
توبره ی گدایی-کیسه ی گدایی

پس نشستن-عقب نشینی کردن
دلچسب-دلپذیر-مقبول
اگر و مگر کردن(شرط و بهانه آوردن)

خایه-بیضه-جرات

آی زرشک-آی زکی

آروغ بی‌جا زدن-نابه‌جا سخن‌گفتن-نسنجیده کاری کردن

چشم و دل سیر-کسی که به مال و منال دنیا بی اعتنا است

خشکبار-میوه های خشک مانند پسته-بادام-گردو و فندق
ختم شدن-پایان گرفتن

زرد گوش-بی رگ-ترسو
الف(قاچ خربزه و از این قبیل، بچه‌ی کوچک، سیخ، راست)

خرسک-نوعی فرش

آسمان را به زمین آوردن (دوختن)(کار شگفت‌انگیز کردن)

چانه لغی-راز داری نکردن

بد دماغ-کسی که زود رنج است و زود قهر می کند

چِلپ چِلپ-صدای برخورد دست یا پا با آب

پا سبک-مبارک قدم-جلف و سبک

آبجی خاک‌انداز(زن فضول و خبرچین)

 

رضا شدن-راضی شدن

چادر سر کردن-چادر پوشیدن

آلنگ دولنگ-چیزهای بی‌هوده‌ای که به‌عنوان زینت به چیزی می‌آویزند

تور انداختن کسی-گیر آوردن کسی علیرغم میل او

زدن زیر آواز-بی مقدمه به خواندن پرداختن

زرد آلو عنک-نوعی زردآلوی نامرغوب و ترش

در رفتن سخن از دهن-سخنی بی اراده گفتن

 

پینه کردن- پینه بستن

ای داد بیداد(کلامی است که به‌هنگام حسرت و افسوس می‌گویند)

جز جگر-سوختگی دل بر اثر اندوه و مصیبت

دست بده داشتن-بخشنده بودن
خوش سر و زبان-خوش سخن-شیرین گفتار-حراف

چفت-چسیده-تنگ-زنجیر در

پی پیش-کسی که نوبت دوم بازی مال او است

چارچار زدن-بی حیایی کردن
 

چاقوکش-کسی که با چاقو به مردم حمله می کند-آدم شزیر و عربده کش

از سرما چاقو دسته کردن(به پهلو دراز کشیدن و زانوها را روی شکم جمع کردن و دست‌ها را میان پاها فرو بردن)

اصول دین پرسیدن(سوال‌پیچ کردن)

 

زیرش زدن-زیر چیزی زدن

آب نخوردن-درنگ نکردن
پَر دادن-دل و جرات دادن-مفت و مسلم از دست دادن

ازرق شامی-اخمو-ترشرو

 
زار بودن کار کسی-پیچیده و دشوار بودن کار کسی

ابرو نازک کردن-ابرو تنگ کردن
بی سر و پا-پست-فرومایه

پل کسی آن سر آب بودن-کار کسی بسیار خراب بودن
بی وقت-نابهنگام-بی موقع

آمد نیامد داشتن(روی دادن واقعه‌ای که احتمال فرخنده و نحس‌بودن هر دو در آن هست)

بِبُری-بمیری ! چقدر حرف می زنی !

چاچولی-زبان بازی-حقه بازی

خاکی-فروتن و متواضع

پر کردن کسی-کسی را تحریک کردن

از زیر کار در رفتن-تن زدن و نپذیرفتن کاری-کار را جدی نگرفتن
روبوسی-به مناسبتی روی یکدیگر را بوسیدن
از صرافت چیزی افتادن(از انجام کاری منصرف شدن)

چشم از کاسه درآمده-چشم وزقلمبیده-چشم بیرون زدن

تار و تنبور-همه گونه آلات نوازندگی

دقه-دقیقه
خال زدن-پیدا شدن خال در جایی از بدن یا لکه در چیزی-خال کوبی کردن
انگشت عسلی به‌دیوار کشیدن(هنگامه بر پا کردن، مردم را متوجه‌ی جایی کردن)
چشم روی هم گذاشتن-نادیده گرفتن-گذشت کردن

دل کندن-دست کشیدن-رها کردن
 

استخوان خرد (نرم) کردن(با رنج و زحمت بسیار چیزی به‌دست آوردن، دود چراغ خوردن)

زهره ترک کردن-سخت ترساندن-از وحشت به حال مرگ انداختن

جواب سربالا-جواب منفی-جواب طفره آمیز
خرج جیب-توجیبی-خرج غیر لازم
تکه گرفتن برای کسی-کاری برای کسی فراهم کردن

تو به تو-گوناگون-لا به لا

 

آفتابی کردن(پدیدار کردن)

دو پا-انسان

زیر دل کسی زدن-فدر ندانستن-بی اعتنا بودن

دل دل زدن-نفس نفس زدن-تپیدن شدید قلب

دل و جگر چیزی را بیرون آوردن-چیزی را به هم ریختن-نامرتب و درهم و بر هم کردن

چله داشتن-عزادار بودن در روز چهلم مرگ عزیزی
دلسوزه-سوختن دل از حسد و مانند آن

خدا-بسیار زیاد-فراوان

ژوری-هیئت داوران

آمد-فرخندگی-خوش‌قدمی

زیر جامه-زیر شلواری

 

بَر و رو-قد و قامت-چهره

الانه-همین حالا-هم اکنون

حساب راسته حسینی-رو راست-بی شیله پیله

آتش به مال خود زدن-کالایی را بسیار ارزان فروختن

چشم نداشتن برای دیدن کسی-تحمل نکردن کسی-از کسی بدش آمدن
چنگ مالی کردن-چیزی را زیاد دست مالی کردن

زن طلاق-مردی که به اندک بهانه ای زنش را طلاق می دهد

بد عنق-کج خلق-بد اخلاق

چوبی رقصیدن-رقصیدن با دوستمال در دو دست

زندگی-مال-وسایل کار و خانه

راه راه-دارای خطوط موازی

ردیف کردن-جور کردن-آماده کردن

چراغ پا شدن-بر روی دو پا ایستادن اسب

آب بستن در چیزی(آبکی و رقیق کردن)

الواتی کردن-عیاشی و هرزگی کردن

 

افتاده(فروتن، متواضع)
اُزگل(بی‌سروپا، کم شعور و بی‌شخصیت)

رنگ کردن کسی-گول زدن-فریب دادن کسی

دست کسی را کوتاه کردن-کسی را از چیزی یا کاری کنار گذاشتن

پنج تن-محمد-علی-فاطمه-حسن و حسین
دست به سر و روی چیزی کشیدن-چیزی را تعمیر و تمیز کردن

دست به ریش گرفتن-ضمانت و تعهد دادن

حاضر به یراق-حاضر و آماده

پا پیچ-شکایت-سخن چینی-مزاحم

خانه گرفتن-نگا. خانه بستن-اجاره کردن خانه

چسبیدن خِر کسی-گریبان کسی را گرفتن و به اصرار چیزی خواستن

خشک-بدون انعطاف-بی عاطفه-خشن

خروس قندی-آب نباتی به شکل خروس

خبره-ماهر-استاد
 

دستمال ابریشمی-چاپلوسی-تملق

پشت بندی کردن-به انتظار غذا چیز مختصری خوردن

جغور بغور-جگر و دل و قلوه ی گاو یا گوسفند که خرد کرده و با پیاز در روغن سرخ کنند

آب شدن قند توی دل(لذت بسیار بردن)

جود بازی درآوردن-ننه من غریبم بازی درآوردن-از امری که ترسناک نیست اظهار وحشت کردن
تزریقات-بخش ویژه ی تزریق آمپول

چنگلوک-مچاله شده-درهم و برهم-بی قواره

زمانه بازی کردن-با زبان بازی و چاپلوسی رفتار کردن
درق درق-صدای خوردن دو چیز سخت به هم

چربیدن-برتر بودن-پیش بودن

افتادن به گردن کسی(به کسی تحمیل شدن)

زبان کسی را موش خوردن-سکوت کردن-با وجود ضرورت سخن نگفتن

دوا خوری-عرق خوری-مجلس صرف مشروبات الکلی

خشت انداختن-لاف زدن-گزافه گفتن

الف شدن اسب-هر دو پا بلند کردن اسب

در بحر چیزی رفتن-در چیزی دقیق شدن-سخت متوجه ی چیزی شدن

جوش زدن-عصبانی شدن-داد و فریاد بیجا زدن
خون به راه انداختن-آشوب و فتنه ی سخت به پا کردن

زهره ی کسی را آب کردن-سخت ترساندن
بیلاخ-بالا بردن و نشان دادن انگشت شست به هنگام ناباوری به معنی : آنچه که می گویی خیالی بیش نیست-فقط این انگشت به تو می رسد. مترادف شیشکی

دهن پاره-بد زبان-بی حیا-کسی که نمی تواند جلوی زبانش را بگیرد

خل و ول-دیوانه-ساده لوح

این تو بمیری از آن تو بمیری‌ها نیست(از این گرفتاری به‌سادگی دفعات پیش رها نمی‌توان شد)

چیز سرش بشو-آدم چیز فهم

آب و تاب-تکلف-لفت و لعاب-تفصیل

از دهان در رفتن-پریدن حرفی از دهان-بدون پیش‌بینی سخن راندن

انگشت بر حرف نهادن(ایراد گرفتن، نکته‌گیری کردن، اعتراض کردن)

خاک بر سری-بی آبرویی

 

بسیار دلواپس و نگران بودن

 
بیخ گیس ماندن- بیخ ریش ماندن

پاشنه کوتاه-کفشی که پاشنه ی کوتاه دارد

چل مرد-مرد کوتاه قد

به رخ کشیدن-به چشم آوردن-یادآوری کردن

پیشکی-جلوتر-از پیش-به طور مساعده
پرواربندی-پرورش گاو گوسفند برای سر بریدن
آش نذری(آشی که به نیت برآورده شدن دعایی بپزند)

در آمدن گند کاری-برملا شدن افتضاح پنهان شده

آکِله-جذام-زن سلیطه

پای کسی را از جایی بریدن-آمد و رفت کسی را از جایی قطع کردن

از قلم انداختن-از یاد بردن-مورد بی‌توجهی قرار دادن

جان کلام-اصل مطلب

زیر درختی-میوه هایی که زیر درخت فرو می ریزند

پالان کردن کسی-فریب دادن کسی

 

حول و حوش-دور و بر-گوشه و کنار

 

ته جرعه-باقی مانده از نوشیدنی

تف انداختن-تف کردن-سخت اظهار نفرت کردن

 

 

 

خاکروبه-زباله-آشغال

خون کردن-قتل کردن-آدم کشتن

 

 
جان در یک قالب-نهایت دوستی و صمیمیت
حدس زدن-پنداشتن-گمان کردن

خار چشم کسی بودن-مایه ی عذاب کسی بودن

چسی درکن-آدم پر مدعا

بد مصب-بد مذهب-لاکردار-بی مروت

اهل دود-سیگاری

باد گرفتن-مغرور شدن

خُلق تنگ-عصبانی-خشمگین

 

دست یکی داشتن-همدست شدن-متحد شدن

بخت کسی گفتن-خدا برایش ساختن-شانس آوردن

بستن زخم-بسته شدن سر زخم-التیام یافتن زخم-مرهم نهادن و پیچیدن زخم با وسایل زخم بندی

باک کسی نبودن-اهمیتی ندادن-اعتنایی نداشتن

آسمان با زمین دوختن(داشتن کمال مهارت در تیراندازی)

حلوای تن تنانی-نوعی حلوا
تعارف شاه عبدالعظیمی-تعارف زبانی و غیرجدی

پر رویی-بی شرمی-وقاحت-دریدگی

خانه به دوشی-بی خانمانی-آوارگی

چُل کلید-جام درویشان

چارقد قالبی-نوعی چارقد که آن را آهار می زدند تا راست و منظم بایستد

چاروادارکُش-جنس تقلبی-چیز بد

تعطیلی-روز تعطیل-زمان دست کشیدن از کار

 
حاشا و کلا-هرگز-ابدن-به هیچ وجه

چینی بند-چینی بند زن

به حساب کسی رسیدن-از کسی انتقام گرفتن-کار کسی را ساختن

بد دماغ-کسی که زود رنج است و زود قهر می کند

چرت زدن-گرفتار غلبه ی خواب بودن
تنگ بودن وقت-دیر شدن

خاک بر سر-توسری خورده-داغ دیده-بدبخت

توی گود نبودن-در متن موضوع نبودن-اطلاع دقیق نداشتن-در حاشیه بودن
چار سو-چهار راه-جایی از بازار که در هر چهار سمت آن دکان و مغازه باشد

زیر تشکی-رشوه

خُل-نیمه دیوانه-سفیه

از خجالت کسی در آمدن(محبت کسی را جبران کردن)

از کسی حساب بردن-از کسی ترس داشتن

تاخت زدن-عوض کردن چیزی با چیزی

 

 

توپ علی گلابی زدن-بلوف زدن-بی پول سر قمار نشستن

آتش سوزاندن-شیطنت و شرارت کردن

بلا ،-آدم حیله گر-زرنگ-آسیب-زیان آزار

 

آبِ سیاه-نیمه کوری

چاخان بازی-حقه بازی-چرب زبانی-دروغ بافی

چِک کشیدن-حواله کردن با بانک به وسیله ی چک

خود را سبک کردن-خود را حقیر کردن-دست به کاری پایین تز از شان خود زدن

از آن نمد کلاهی به کسی رسیدن-بهره بردن از چیزی-نصیب بردن

پول چایی-انعام-بخشش

دمخور-مصاحب-معاشر-همنشین

آب آتش زده(اشک)

زرد بودن اوضاع-خراب بودن اوضاع

 

از هفت خوان رستم گذشتن-موانع و مشکلات متعددی را پشت سر گذاشتن

آجر شدن نان(از بین رفتن درآمد)

روی کسی نشدن-خجالت کشیدن

آشنا روشنا-دوست آشنا
دان دان شدن-دانه بستن عسل و شیره و روغن و مانند این ها
ته ریش گذاشتن-کمی ریش بر صورت نگهداشتن

دنیا دست کیست؟-پرسش از کسی که کاملن بی خیال و بی غم زندگی می کند

چاق کردن غلیان-آماده کردن غلیان برای کشیدن

حساب کردن-پرداختن خرج

به هر دری زدن-جستجوی فراوان کردن-به هر جا و هرکس متوسل شدن