آموزش و تجربه : مدرسه دیجیتال پویان

پا به دو گذاشتن-به سرعت فرار کردن

آفتابه برداشتن-دست به آب رساندن-پابرهنه وسط حرف کسی دویدن

حاضر و آماده-آماده

حاجیت-بنده

 

توی دل کسی را خالی کردن-کسی را ترساندن-ناامید کردن

امروزه روز-این روزها-در این دوره و زمانه

اَل اَمان-زینهار-پناه بر خدا

بلند کردن-دزدیدن-بیدارکردن از خواب-تور کردن

اجل معلق-مرگ ناگهانی

دم خود را روی کول گذاشتن-گریختن-شکست خورده رفتن

تیک تیک-صدای جنبش عقربه ی ساعت

دست ننه ات درد نکند-به تمسخر به کسی که کار نادرست کرده است می گویند

رودل کردن-به سنگینی معده دچار شدن

خستگی در کردن-استراحت کردن

زبان فهم-کسی که مطلب یا سخنی را خوب در می یابد

بازداشتن-منع کردن-مانع شدن

آمد داشتن(فرخنده و میمون بودن)

استخوان ترکاندن-رشد ناگهانی اندام پس از رسیدن به سن بلوغ

انگشت زدن-انگشت در چیزی فرو بردن-امضاء کردن با اثر انگشت

حواس نداشتن-گیج و منگ بودن-حواس پرت بودن

بی می خمار بودن-نخورده مست بودن-برای انجام کاری آمادگی بسیار داشتن

راستکی-واقعی

جفت جنین-جفت نوزاد که پرده و غشای دور جنین است

آفتاب روی پشت بام جمع کردن(کاملا تنگدست بودن)

خاک به سر شدن-مصیبت زده شدن-داغ دیدن-از فدر و اعتبار افتادن

جا آمدن حواس-به هوش آمدن

به راه انداختن-راه انداختن-به کار انداختن

از زبان افتادن(لال شدن)

ابرو انداختن-ابرو آمدن

ادا در آوردن-مسخرگی کردن-تظاهر کردن-تقلید کردن

 
پا-حریف

بینی و بین الله-میان من و خدا-انصافا-الحق
دخیل بودن-خواهش و التماس کردن از کسی برای انجام ندادن کاری

راه به جایی نبردن-نتیجه ندادن-به جایی نرسیدن

پا به فرار گذاشتن-گریختن

پشکل-سرگین حیوانات اهلی

چوبه ی اعدام-تیری که محکوم به اعدام را به آن می بندند
از بیخ عرب بودن-یکسره منکر شدن-به‌کلی زیر چیزی زدن

زُل زُل-نگاه کردن زل زدن

 

بامبول در آوردن-حقه و کلک زدن
بی خودی-بی دلیل-بی جهت
خدا برکت بده-نگا. خدا برکت

دو پا-انسان

 

بازی در آوردن-بهانه آوردن-دبه در آوردن

ختم شدن-پایان گرفتن

بی سر و پا-پست-فرومایه

تخت سینه-وسط سینه

الحق و الانصاف(انصافن، حقن)

باشگاه-محل گردهمایی گروهی برای ورزش-تفریح و از این قبیل

آب شدن-شرمنده شدن-رفتن آبرو-به فروش رفتن کالا

حاجی-به زیارت مکه رفته-نوعی خطاب عام

زیر بغل کسی هندوانه گذاشتن-کسی را به قصد دریافت چیزی بیش از اندازه ستودن

پیش فنگ-جلوی رو قراردادن تفنگ به طور عمودی

خوراکی-خوردنی ها جز غذای روزانه-تنقلات-خوردنی

زیر سبیل گذاشتن-تحمل کردن-به روی خود نیاوردن

انگشت بلند کردن(اجازه‌ی سخن خواستن)
پس هم بر آمدن-حریف یکدیگر بودن-از عهده ی هم برآمدن
آینه‌ی زانو(برآمدگی زانو)
پرچانه-پرگو-روده دراز-وراج

خدا به همراه-خدا خافظ

دست داشتن-توانایی داشتن-وارد بودن

بچه ی-اهل ِ
دهن کسی را سرویس کردن-کسی را خونین و مالین کردن-به حساب کسی رسیدن

به تر تر افتادن-اسهال گرفتن-دچار شکم روش شدن

از آب روغن گرفتن-از هر اتفاقی بهره برداشتن

پایین نرفتن چیزی از گلو-از غصه غذایی نخوردن-مال حرام نخوردن

دلگشاد-بیرون آمده از غم و اندوه

چوب شدن-ساکت و بی حرکت شدن-از ترس یا تعجب بر جای ماندن

افسار کسی را شل کردن-به کسی آزادی کمی دادن

دست آمدن-به دست آمدن-پیدا شدن-حاصل شدن

به جان هم افتادن-با یکدیکر درگیر شدن

دایی اوغلی-پسر دایی

اِحلیل خوردن-فریب خوردن
دیگ به سر-لو لو

تلنگر-سر انگشت که به چیزی بزنند
آب به چشم آمدن-طمع کردن

پا پیچ کسی شدن-با کسی در آویختن-به کسی سماجت کردن

اشک تلخ(شراب، اشک عاشق)

دو قورت و نیمش باقی بودن-با وجود بهره بردن فراوان هنوز ناسپاس بودن

آت و آشغال(وسایل کهنه و بی‌مصرف)

درز را آب دادن-از راه به در شدن

 

چاپچی-دروغ گو-لاف زن

چنگ انداختن-چنگ زدن

دور علم کسی جمع شدن-دور کسی گردآمدن و از او پشتیبانی کردن

چندش-لرزش ناگهانی بدن-حالت نامطبوع

زیاده روی-افراط-اسراف

دست بلند کردن-بالا بردن دست به نشانه ی آمادگی پاسخ گویی-اعلام رای و نظر

چس دماغ-پر افاده-پر ادعا

دایر کردن-بر پا کردن-رواج دادن-آباد کردن
زیر سر کسی بلتد شدن-با کسی سر و سری داشتن-تحریک شدن

تنابنده-انسان-آدم-ضعیف ترین بنده ی خدا

دردسر دادن-ایجاد مزاحمت کردن-با پر حرفی وقت کسی را گرفتن

حاشیه دار-کناره دار

آزار داشتن(انجام کاری به قصد اذیت دیگری، کرم داشتن)

بسلامت-همراه با تندرستی-تندرست-در پاسخ به خداحافظی گفته می شود
چراغ باران-چراغانی
زیر بته عمل آمدن-بی پدر و مادر بودن-بی فرهنگ بودن

چم گرفتن-رونق گرفتن-سر و سامان گرفتن

 
بله قربان-در حالت احترام در جواب مثبت می گویند-مجازا به معنی تملق است

زوار در رفتن-بند و بست چیزی خراب شدن-از شدن خستگی یا پیری از کار افتادن

پیش گرفتن کاری-کاری را آغاز کردن

آسمان گرفتن(فراگرفته شدن آسمان با ابر یا مه)
بد لعاب-بد گوشت-بد خلق
دماغ-حال و حوصله-رغبت-علاقه-کبر و خودپسندی-مُف-خلط بینی

دَم ِ پَر کسی رفتن-نزدیک کسی رفتن-به کسی پناه بردن

روان کردن-از بر کردن

دزدی گرگی-دله دزدی

حال و احوال-وضعیت-کیفیت

انگشت زدن-انگشت در چیزی فرو بردن-امضاء کردن با اثر انگشت

پاکار-امر بر-پادو-مباشر

بند بودن دست-گرفتار بودن-مشغول به کاری بودن و به کار دیگری نرسیدن

خدا را بنده نبودن-بی نهایت عصبانی بودن-کفران کردن

خانه خراب کردن-بدبخت کردن-بی چیز کردن

دلمه شدن-بسته شدن
خوار و خفیف-ذلیل-بدبخت

زیادی حرف زدن-سخنان خارج از موضوع یا بیرون از صلاحیت گفتن-وراجی کردن
تند-بسیار تلخ و تیز-سخت و شدید-پر رنگ

انگشت در سوراخ مار کردن-دانسته خود را هلاک کردن

جهنم-کلامی که آن را به هنگام بی اهمیت دانستن چیزی می گویند

حواس نداشتن-گیج و منگ بودن-حواس پرت بودن

تراشیده شدن-لاغر شدن

خشت مال-دروغ گو-لاف زن

زن آمدن-دشنامی در مقام تحقیر و ریشخند

دو قلو-دو بچه ی همزاد

آینه‌ی زانو-برآمدگی زانو

آب از گلو پایین نرفتن-غصه و ناراحتی شدید داشتن
 

تک و تو-توان و قدرت-شتاب

با سگ به جوال رفتن-دست و پنجه نرم کردن با مردم ناباب
 

زار زدن لباس به تن-ناجور و نامناسب بودن لباس

دمپایی-کفش راحتی خانه
بلوف زدن-لاف زدن-چاخان کردن-توپ خالی زدن

به گوزی بند بودن-سست و ناپایدار بودن

زیر زیرکی-پنهانی-با مکر و حیله

زرت و زورت-زرت و پرت

دل رحم-مهربان

اهل هیچ فرقه‌ای نبودن-به کارها و چیزهایی که ناباب شمرده می‌شوند معتاد نبودن

الکی(بی‌هوده، بی‌خود، دروغکی)

ترک نشاندن-پشت سر نشاندن کسی

باد گلو زدن-آروغ زدن
اخ و پیف کردن-اظهار ناراحتی کردن از بوی بد-منظره‌ی بد یا غذای بد

افسرده‌بیان-بی‌هوده و بی‌مزه‌گو

ریش چیزی درآمدن-کهنه و منسوخ شدن

بخیه به آبدوغ زدن-کار بی هوده کردن

دست به دهن-کسی که به اندازه ی مخارجش درآمد روزانه دارد-آدم کم درآمد و تهی دست

بیرون زدن-ناگهان از جایی بیرون رفتن

 

از دست برآمدن-ممکن و شدنی بودن-از عهده بر آمدن
ترش کردن-عصبانی شدن

چراغ پیه سوز-چراغی فتیله ای که سوخت آن از پیه بود

زبان گرفتن-لکنت زبان-از حالات و گفتار مرده یاد کردن و دیگران را گریاندن

زور آوردن-زیر فشار گذاشتن-در تنگنا قرار دادن

در ثانی-ثانیا-دوم

 

رَطب و یا بس گفتن-سخنان درست و نادرست گفتن-آسمان و ریسمان به هم بافتن

چقال-مهمل بقال

حرص و جوش-عصبانیت

امان دادن-کسی را پناه دادن-از گناه کسی گذشتن

بیرونی-مقابل درونی-جایی از خانه که مردان و خدمتگزاران مرد می نشینند
چوق-چوب-تومان

آلاف و الوف-مال و ثروت-جاه و مقام

تکلیف شدن-به سن بلوغ رسیدن

دنبال کسی فرستادن-کسی را احضار کردن

 

چه غلط ها !-چه فضولی ها !

 
حضرت فیل-شخصی موهوم با تیروی بسیار زیاد

از ریخت افتادن(تناسب خود را از دست دادن، بی‌جلا و جلوه شدن)

 
ابنه‌ای(کسی که با شوخی‌های زشت و حرکات جلف وسیله‌ی آزار خود را فراهم می‌آورد)
تنگاتنگ-بسیار نزدیک به هم-بدون فاصله

تو پوزی خوردن-تو دهنی خوردن-دمغ شدن-نا امید شدن

تو سی خودت، من سی خودم-از تو به خیر و از ما به سلامت

 

بادمجان دور قاب چین-آدم چاپلوس-متملق-سبزی پاک کن

چای قندپهلو-نگا. چای دیشلمه

 

آرتیست‌بازی-انجام کارهای غیرعادی

پیچ و مهره ی کاری در دست کسی بودن-کاری تنها از عهده ی او بر آمدن

ریختگی-ریزش

دست چین-گزیده-منتخب

جا-رختخواب-بستر

تخته پاک کن-چیزی که با آن تخته سیاه را در کلاس پاک می کنند

به دردسر افتادن-با مشکلی روبرو شدن-به مخمصه ای گرفتار شدن

خورد دادن-درخیاطی کم کم قسمت اضافی را از بین بردن-به زور به کسی خوراندن

خفه خون گرفتن-دم بر نیاوردن-ساکت شدن

بی اشتها-بی میل به غذا

زیر بار رفتن-قانع شدن-تحمل کردن

آبدار(سخت، شدید، سنگین)

چرکو-آدم کثیف

 

ریم رام-رام رام-اسم صوت برای بیان آوای ساز و نوای موسیقی

استخوان ترکاندن(رشد ناگهانی اندام پس از رسیدن به سن بلوغ)
پشت کار داشتن-داشتن نیرویی که انسان را به پایان دادن کار وا می دارد

از چیزی (کسی) زده شدن(از چیزی (کسی) متنفر و بیزار شدن)

توی کوک کسی یا چیزی رفتن-کسی یا چیزی را زیر نظر داشتن- توی نخ چیزی رفتن

چارده معصوم-پیامبر اسلام و دخترش فاطمه و امام علی و یازده امام دیگر شیعیان

از دهان مار بیرون آمدن(هیچ کجی در کسی نبودن، راست بودن)

 

 

دک و دهن-دک و پوز

توالت کردن-آرایش کردن
بر پا-سرپا-استوار-بلند شوید !

 

پشکل داخل مویز-بی سر و پایی در میان اشخاص دارای عنوان

 

 

اوراق-قراضه-اسقاط-ازکارافتاده

خنده ی نخودی-خنده ی لوس و بی مزه
خِرخِره-حلق-حلقوم

رگ خواب کسی را به دست آوردن-نقطه ضعف کسی را پیدا کردن-کسی را تابع خود کردن

خرج دادن-مهمانی دادن در جشن های دینی یا ایام سوگواری

چروکیده-چین دار شده-ناصاف

این به آن در(چیزی که عوض دارد گله ندارد، در مقام انجام عمل متقابل می‌گویند)

آب اندام(زیبا تن و خوش‌رو)

داوطلب-خواستار-نامزد

زحرکش شدن-یا شکنجه و آزار زیاد کشته شدن

الدرم بلدرم کردن(بد و بیراه گفتن، ناسزا گفتن)

 

چس مال کردن-لباس یا ظزفی را سرسری و با بی دقتی شستن

بخت کسی گفتن-خدا برایش ساختن-شانس آوردن

تو روی کسی چیزی گفتن-رو در روی کسی چیزی گفتن
از روی شکم‌سیری(از سر بی‌مسئولیتی، بدون تعمق)

جَر-پیچ و خم راه

کار شگفت‌انگیز کردن

حی و حاضر-آماده

حق دادن-تایید کردن

در ثانی-ثانیا-دوم

دادستانی-دادخواهی-کار دادستان

اجاق‌کور(نازا، بی فرزند)

از شیر مرغ تا جان آمیزاد-از سیر تا پیاز

 

پیش کرایه-کرایه ای که در مبدا پرداخت می شود

بد ادا-بد اطوار-بد گوشت-کسی که در بهانه جویی افراط می کند و به انجام تشریفات علاقه دارد

زورکی-از روی بی میلی-تصنعی

چشم خوردن-نظر خوردن
آستین از چشم برداشتن-آشکارا گریستن

تق چیزی در آمدن-گند کاری بالا آمدن-فاش شدن امری پنهان

دوندگی-سعی و کوشش

چار دیواری-خانه

خر پول-دارای پول زیاد-تروتمند

زبان آدم سر کسی نشدن-به حرف منطقی تن ندادن و آن را نپذیرفتن

درآوردن دلی از عزا-پس از مدت ها گرسنگی غذای مفصل و مطبوعی خوردن-به خوشی و راحتی ساعتی را گذراندن

زیر ابرو برداشتن-آرایش ابرو از طریق برداشتن موهای زاید زیر ابرو

چادر شب-پارچه ای که رختخواب را در آن می پیچند

چاقو دسته کردن-از سرما لرزیدن

روان کردن-از بر کردن
جیگر-نگا. جگر-خطابی میان دوستان صمیمی به معنی عزیزم-عزیز دلم
بی تفاوت-بی اعتنا

چیز خور شدن-مسموم شدن

بلد-راهنما-کسی که راه را می شناسد

اسپند روی آتش بودن(سخت نگران و دلواپس بودن، آرام و قرار نداشتن)

پشت کاری را گرفتن-دنبال کردن کاری به قصد به پایان بردن آن

ریزه پیزه-کوچک اندام-ریز نقش
از خشت افتادن-بدنیا آمدن
چار خیابان زدن موی سر-تراشیدن مو به شکل + که برای تنبیه دانش آموران انجام می گرفت

جواب دوپهلو-جواب نامشخص و مبهم

 

زغنبود-کوفت-زهرمار-خفه شو!

خیک آسمان پاره شدن-کنایه از بارش تند و سیل آسا

جاهل پسند-چیزی که جوان
خالو-دایی-کلمه برای خطاب در جنوب ایران

چریدن-راه افتادن کار و کاسبی

اهل کاری بودن(وارد بودن در کاری)

آب در هاون کوفتن-کار بی‌هوده کردن

دریدگی-وقاحت-بی شرمی-پر رویی

تازه به دوران رسیده-نو کیسه-کسی که تازه به ثروت یا به جایی رسیده است

جوشی شدن-عصبانی شدن
خواهر و مادر-عرض و ناموس-خانواده

آتش به مال خود زدن(کالایی را بسیار ارزان فروختن)

زن-عاری از مردانگی-ناجوانمرد-ترسو

پرچ کردن-فرو بردن میخ در چیزی و کوبیدن و پهن کردن سر آن

 

افتادگی(پریشانی، احتیاج)
زبانی-شفاهی
بلا تکلیف-کاری که معلوم نیست چه باید بشود-کسی که نمی داند چه باید بکند

خوش تراش-خوش اندام-خوش قد و بالا

تلمبار- تل انبار
حیوان-نوعی دشنام به کسی که کاری را از روی بی شعوری کند

زبان خود را گاز گرفتن-از گفتن سخن نا به جا پشیمان شدن-از سخن گفتن خودداری کردن

انگشت به دندان گزیدن-متحیر شدن-حسرت خوردن

 

رُک زده-زل زده-خیره شده

اشک تمساح-گریه ی دروغین

خبرکشی کردن-سخن چینی کردن

آن چنانی(چنانکه خود می‌دانی، بسیار گران‌بها، بسیار عجیب)

 

خلیفه-مبصر مکتب خانه-ارشد کلاس

پاشیر-گودال پای شیر آب

بوسیدن و به تاقچه گذاشتن-ترک گفتن-کنار گذاشتن

خودداری-امتناع-خویشتن داری-شکیبایی

دبه در پای شتر انداختن-در میان مردم فتنه انگیزی کردن

آب و رنگ(طراوت و شادابی)

حمام زنانه-جای پر سر و صدا و شلوغ

دستی-به عمد-از روی تعمد

حق الزحمه-دستمزد

استخوان را پیش گاو و کاه را پیش سگ انداختن(کار را به نااهل سپردن)
خوش دست و پنجه-نگا. خوش دست

جهیز-اسباب خانه و زندگی که عروس به خانه ی شوهر می برد

بره کُشان-فرصت خوش گذرانی-هنگام استفاده های مالی

پیچیدن به پر و پای کسی-با کسی بد رفتاری کردن-به کسی سخت گیری کردن
چاقوکش-کسی که با چاقو به مردم حمله می کند-آدم شزیر و عربده کش

چیز-آلت تناسلی

زمین زدن-به زمین انداختن چیزی یا کسی-شکست دادن حریف در کشتی-سبب پایین آمدن بهای چیزی شدن

حیوون-نگا. حیوان

زالو-آدم سمج

خودافتاده-عاجز-کسی که موجب بیچارگی خود باشد

از گلیم خود پا را درازتر کردن(از حد (توانایی) خود تجاوز کردن)

بی سایه سر شدن-بی صاحب ماندن-بیوه شدن

چشم کسی را دزدیدن-هنگام غفلت کسی کاری را انجام دادن یا چیزی را برداشتن

بازاری-دارای شغلی در بازار-مبتذل

دست ِ بالا گرفتن-حدکثر را فرض کردن

تلیت کردن-خیساندن نان در غذاهای آبکی

روی حرف کسی حرف نزدن-با حرف کسی مخالفت نکردن

آسمان سوراخ شدن-رویداد بزرگ پیش آمدن

جانب کسی را گرفتن-از کسی پشتیبانی کردن

خاله وارفته-آدم شل و ول و شلخته

 

ارزانی(بخشیدن، دادن)

چس نفسی-پر حرفی-روده درازی

تیغ زن-کلاه بردار-گوش بر