آموزش و تجربه : مدرسه دیجیتال پویان

ریش چیزی درآمدن-کهنه و منسوخ شدن

برخورد-بهم خوردن-تصادف

راه باز است و جاده دراز-اگر می توانی به قصد خود عمل کن

آبستن فرزندکش-دنیا-روزگار

پاچین-دامن زنانه
آب بردار-دوپهلو-کنایه‌آمیز

آش آلو کردن-خجالت‌زده کردن-کنفت کردن-سکه‌ی یک پول کردن

دروغ درآمدن-معلوم شدن که دروغ است

زار زدن-سخت گریه کردن

زرد آلو عنک-نوعی زردآلوی نامرغوب و ترش

آب حیات(عشق و محبت، دهان معشوق)

دایر شدن-بر پا شدن-رواج یافتن-آباد شدن

 

پرچانگی کردن-پر گویی کردن-وراجی کردن

خوش قد و بالا-خوش اندام-بلند بالا

خِطَب-جزیی از جهاز شتر

زبان بسته-برای تحقیر به آدم های بی عرضه یا کم آزار گفته می شود
دم ِ بخت-دختری که به سن ازدواج رسیده است

تخم لق شکستن-فرصت دادن-رو دادن-کسی را به طمع انداختن

افتادن تشت کسی از بام-رسوا شدن-باز شدن مشت کسی

از یک قماش بودن(سر و ته یک کرباس بودن)

پف کرده-بادکرده-ورم کرده

 
خبرگزاری-موسسه ی خبرگیری و انتشار خبر
 

پوشال-چیزهای سبک-میان تهی و بی ارزش

برادر دینی-هم کیش-هم مذهب

دق دلی-دق دل

خلیفه-مبصر مکتب خانه-ارشد کلاس
چادر چاقچور-لباس بیرون رفتن زن با حجاب ایرانی در گذشته

دسته اش را در کردن-تصفیه حساب کردن-جبران کردن کاری

 

چاق کردن دعوا-دامن زدن به دعوا

دُم عَلم کردن-اظهار وجود کردن-حالت تعرض به خود گرفتن

دستی-پول نقدی که به عنوان وام کوتاه مدت از کسی می گیرند
جایی-مستراح-توالت
آقادایی را جنباندن-حرکتی به خود دادن

 

به قدر پشت خاک انداز-بسیار کوچک و محقر

اسباب‌چینی-دسیسه‌چینی-توطئه‌چینی

روزه ی کله گنجشکی-روزه ای که بچه ها تا نیمه های روز می گیرند

 

آلنگ دولنگ-چیزهای بی‌هوده‌ای که به‌عنوان زینت به چیزی می‌آویزند

اشکال‌تراشی-ایرادگیری-گره در کار اندازی

توی گوش کسی گذاشتن-به کسی سیلی زدن

زدن به صحرای کربلا-مطلبی را به صورت اشاره و کنایه گفتن-روال سخن را به موضوع خاصی برگرداندن

جگر گوشه-فرزند

پیش بُر-کسی که زود کار را پایان می دهد

حق به جانب-دارای ظاهر مظلومانه و دروغین

حول و حوش-دور و بر-گوشه و کنار
جز و وز-اظهار عجز و ناراحتی-شرح غم و اندوه-صدای سوختن چیزی

خیک محمد-آدم چاق و فربه

از چیزی (کسی) متنفر و بیزار شدن

دستگیر شدن-فهمیدن-متوجه شدن-بو بردن-عاید شدن-بازداشت شدن

تخم دو زرده-چیز بسیار عزیز و گرامی

حشری-شهوت ران-پر شهوت

خر چسونه-در مقام تحقیر به شخص خقیر و ناقابل می گویند-نام حشره ای است

دور گرفتن-به چرخش افتادن-پشت سرهم سخن گرفتن

 

دو پا در یک کفش کردن-سماجت و اصرار کردن
چه غلط ها !-چه فضولی ها !

پس خور-آن که بازمانده ی غذای دیگران را می خورد

جامغولک-حقه-حیله

دخیل بودن-خواهش و التماس کردن از کسی برای انجام ندادن کاری
بزن بزن-زد و خورد شدید-کتک کاری

چله-چاق-چرب و چیلی

زیر جلکی-پنهانی

 
دو سر قاف-دشنامی زشت که گاه برای شوخی نیز گفته می شود

از کسی خوردن(توانایی مقابله با کسی را نداشتن)

جنجالی-آن چه موجب هیاهو شود-آن چه بر سر زبان ها افتد

پنجه ی ابوالفضل-ورقه ی برنجی یا نقره ای که به شکل کف دست و انگشتان بریده شده است

زرت-صدای باد در کردن یا شیشکی

خوشا به حال ماهی-خیلی تشنه ام

بسیار دلواپس و نگران بودن

جل و پلاس خود را پهن کردن-در جایی اقامت کردن

دست دستی-سرسری-بی هوده-سطحی

آمد کردن-رخ‌دادن واقعه‌ای خجسته

توبره ی گدایی-کیسه ی گدایی

بد چشم-شور چشم-آن که چشم زخم برساند-مردی که به زنان نامحرم با شهوت بنگرد

ته دل کسی مالش رفتن-احساس ضعف یا ترس کردن-حالتی شبیه به گرسنگی داشتن
در تنور چوبی نان پختن-خیال خام در سر داشتن-کار ناشدنی انجام دادن
بِر و بِر نگاه کردن-خیره نگریستن

چاشنی زدن-ریختن یا زدن چاشنی به غدا

دور برد-دارای برد زیاد

ددر برو-نانجیب-زن بدکاره

ذلیل‌شده

چیزی شدن-اهمیت و اعتباری پیدا کردن-به جایی رسیدن

پای چیزی را جور کردن-وسیله ی انجام کاری را فراهم کردن
باجی-خواهر-زن ناشناس

تمام وقت-شامل تمام ساعت های کار
رو نشان دادن-چهره نمایاندن
دربند-کوچه ی بن بست-مانع در محل ورود

حمامی-گرمابه دار

ریختگی-ریزش

خدا گرفتن-به عذاب خدا گرفتار شدن-بدبخت شدن

اُریب(کجکی، یک بر، یک ور)

دستی از دور بر آتش داشتن-از حقیقت امری بی خبر بودن-قضاوتی سطحی از چیزی داشتن

تصدق شدن کسی را-بلاگردان کسی شدن-قربان صدقه ی کسی رفتن
 

 
دست خالی بودن-تهی دست بودن-بی چیز بودن

باری از دوش کسی برداشتن-رنج و زحمت کسی را کم کردن

پمپ بنزین-جایی که به وسایل نقلیه بنزین می دهند

آش و لاش-به‌کلی متلاشی‌شده-له‌ولورده

دان دان شدن-دانه بستن عسل و شیره و روغن و مانند این ها
خانه زاد-نوکر-خدمت گزار

دل دل را خوردن-عجله داشتن-بی تاب بودن

پیه گرگ مالیدن بر کسی-کسی را از چشم دیگران انداختن

تبریک گفتن-خجسته باد گفتن-دعای برکت کردن
رک گویی-صاف و پوست کنده حرف زدن
خوش برخورد-خوش محضر-خوش معاشرت
فال بد زدن

پلک روی هم نگذاشتن-حتا لحظه ای نخوابیدن

درآوردن دلی از عزا-پس از مدت ها گرسنگی غذای مفصل و مطبوعی خوردن-به خوشی و راحتی ساعتی را گذراندن

آستین بر چشم گذاشتن(پنهان گریستن)

دست داشتن در کاری-پنهانی شرکت داشتن در کاری

بساط در آوردن-الم شنگه راه انداختن-رسوایی به بار آوردن
پا نوشت-زیر نویس-آن چه که در پایین صفحه می نویسند

اصحاب منقل(اهل گفت‌وگو و سخن)

خرده بُرده-مشکل-اختلاف
دس دسی-خطابی همراه با دست زدن به کودکان نوپا

از دست دادن(گم کردن)

چار سری گفتن-متلک گفتن-کلفت بار کسی کردن-حرف مفت زدن

پاشنه بخواب-کفش راحتی

چار سر-حرف مفت-متلک

 

اُزبَک-بی‌ریخت-ژولیده-ازخودراضی
پیل پیلی خوردن-در راه رفتن به چپ و راست متمایل شدن

چار طاق-به طور کامل

خفه خون-خفقان

 
به هم زدن حال-موجب بالا آوردن شدن
 

اما توی کار آوردن(شک و تردید درست کردن، اشکال‌تراشی کردن)

 

خِطَب-جزیی از جهاز شتر

الف(قاچ خربزه و از این قبیل، بچه‌ی کوچک، سیخ، راست)

حرص خوردن-عصبانی شدن

بار سرکه- ترش ابرو

بار شدن بر کسی-به کسی تحمیل شدن- سربار کسی شدن

زیر سری-بالش-متکا

بُل-چیز مفت-موقع مناسب-بهانه
دل کسی را خون کردن-کسی را سخت رنجاندن

اتر خان رشتی-آدم پرافاده

درآمد-عایدی

 

آب از لب و لوچه‌ی کسی سرازیر شدن(تمایل شدید داشتن، به طمع افتادن)

توپ بستن به مال-حیف و میل کردن مال-ولخرجی کردن

بده اون دستت-آی زکی !

چهلم-چهلمین روز درگذشت کسی

پس انداز-پول کنار گذاشته شده-صرفه جویی

بَده شدن-از چشم افتادن-بد جلوه کردن

آبکش کردن(سوراخ سوراخ کردن)

 

رسوایی بالا آوردن-کاری مایه ی رسوایی و شرمساری کردن
رد کردن-برگردانیدن-پس دادن-رفوزه کردن-از سر باز کردن-پنهانی دادن-پنهانی عبور دادن

حمال باشی-به تخقیر به آدم ناشی و بی عرضه می گویند

دست و پا چلفتی-بی عرضه-نالایق-بی دست و پا

حمال-باربر-ناشی و مبتدی-بی مهارت و بی استعداد

جَخت آمدن-دومین عطسه که با آن به کار ادامه می دهند

درز را آب دادن-از راه به در شدن

خندیدن تو روی کسی-به کسی که بسیار گستاخ است می گویند

دست را بند کردن-به کاری مشغول کردن

چوب دو سر نجس-نگا. چوب دو سر طلا

 

خیط کشیدن-خط کشیدن

تحت الشعاع قرار دادن-زیر نفوذ و تاثیر قرار دادن
زیر آب کسی را زدن-با اسباب چینی و توطئه سبب خلع مقام کسی شدن

چشم برداشتن-زضا دادن-قبول کردن

تته پته-لکنت زبان

رو شویی-ظرف یا دستگاهی که برای شستن دست و صورت نصب می کنند

چارخیابان-میدانی که چهار خیابان به آن باز می شوند

دست نخورده-استفاده نشده-چنان که نهاده باشند

خروس کسی خواندن-شاد و شنگول بودن-روزگار بر وفق مراد بودن

بکُش بکُش-دعوا و مرافعه جمعی تا حد کشتن

آفتاب گز کردن-ولگردی کردن

بِر و بِر-زُل-نگاه یکریز

باد به آستین کسی کردن-کسی را به کاری تحریک کردن

چیزی-فاصله ای-راهی-زمانی

زحمت دادن به خود-خود را به زحمت انداختن

خط دادن-سرمشق دادن-فکر کسی را هدایت کردن

 

اجل‌برگشته-کسی که مرگ به‌سراغش آمده

حدس زدن-پنداشتن-گمان کردن
پیر ِ کفتار-زن سالخورده ی بد اخلاق

آب به آسیاب کسی ریختن(با زحمت خود سود دیگری را فراهم کردن)

چاک پشت-اسبی که در کمر خود فرورفتگی دارد و شانه و کفلش برآمده است

پیاده بودن در کاری-در کاری ناشی و بی تجربه بودن

 

چار چشم-کسی مه عینک می زند

خز گیر آوردن-نگا. خر گرفتن کسی
 

آسمان با زمین دوختن-داشتن کمال مهارت در تیراندازی

پیش کردن-راندن به جلو

پینه بسته-دارای پینه-کبره بسته

پس کشیدن-به عقب کشیدن

پَر جبرئیل-چیز کمیاب و نادر-پول

پرت گفتن-حرف بی معنی زدن
چوب خط-چوبی که پس از هر بار بردن کالا روی آن خطی می کشیدند تا بعد شمارش کنند
اسکلت‌بندی-طرح‌ریزی-زیرسازی

پا گرد-محل چرخیدن پله ها

 

بور شدن-دماغ سوخته شدن-خجالت زده شدن

 

پنبه از گوش در آوردن-از غفلت در آمدن-هوشیار شدن

دوما-در ثانی-دیگر آن که-دوم آن که

ریخت و پاش-اسراف-گشاده دستی-افراط در مصرف

تند نویس-کسی که سریع می نویسد

چاخان کردن-دروغ گغتن-چُسی آمدن

خواستگار-کسی که به پسندیدن و گُزیدن دختر یا زنی می فرستند

چوب دو سر نجس-نگا. چوب دو سر طلا

بازداشت-توقیف موقت-موقتا زندانی کردن

خُردمُرد-شکسته و ریزه میزه

ته دل کسی قرص بودن-خاطرجمع بودن-نگرانی نداشتن

زانو-قطعه ی استوانه ای با زاویه های گوناگون برای تغییر مسیر لوله یا گرفتن انشعاب

اختر- گذری-دیدار کوتاه-سرپایی

رگ خود را زدن-به حق خود قانع بودن-ادعای زیاد نداشتن

از آب کره گرفتن-از آب روغن گرفتن
زنبور زدن-نیش زدن زنبور

چشم برداشتن-زضا دادن-قبول کردن

از ته ریش گذشتن-فریب دادن

دولت منزل-دولت سرا

بخیر و خوبی-صحیح و سالم-بسلامتی

دندان شکن-قاطع-محکم

آه نداشتن که با ناله سودا کردن-آه در بساط نداشتن

به روی کسی نیاوردن-از طرح موضوعی خودداری کردن-به سکوت برگزار کردن

 

 

ژرسه-نوعی پارچه ی نازک-نیم تنه ی بافته از نخ

زرت و زبیل-آت و آشغال-خرده ریزهای کم ارزش

برداشت کردن-فهمیدن-گرفتن پول از حساب-درو کردن محصول کشاورزی

حَب جیم را خوردن-گریختن-فرار را بر قرار ترجیح دادن-جیم شدن

ژوری-هیئت داوران

 

زیر چاق بودن-برای کاری آماده بودن-کاری را بلد بودن
بد دماغ-کسی که زود رنج است و زود قهر می کند

بی سر و پا-پست-فرومایه

خال به خال-خال خال

زود رنج-نازک دل-حساس

 

 

دل و روده بالا آمدن-به حالت تهوع افتادن

داداشی-برادر در زبان کودکان
دَم باز-چاپلوس-متملق

آستین از دهان برداشتن(خندیدن)

رفتن گوش-ناراحت شدن گوش از سر و صدا

جی جی-خار پشت-جوجه تیغی

جارو کردن زیر پای کسی را-موجب اخراج کسی از کاری یا جایی شدن

به راست راست-فرمان نظامی برای گردش به راست
خبر مرگش-خدا مرگش بدهد

چادر چاقچور-لباس بیرون رفتن زن با حجاب ایرانی در گذشته

چانه لغی-راز داری نکردن

خارش-خاریدن-نام بیماری خاریدن نشیمنگاه
باج به شغال دادن-به شخصی پست رشوه دادن

زمین خوردن-از دست دادن تعادل و به زمین افتادن-شکست خوردن در زندگی-شکست خوردن در کُشتی

داشم-اصطلاح داش مشدی ها به معنی برادرم
ریز ریز-خرد شده-کاملن خرد
درو کردن-پشت سر هم با گلوله زدن و انداختن

آتش بی‌دود(آفتاب، غضب)

 
تخم دو زرده کردن-کاری بزرگ انجام دادن

خاکروبه-زباله-آشغال

تریش-پارچه یا پوست بلند و باریک

تخم شر-مردم آزار- شرور

از منبر پایین آمدن-از پرچانگی دست برداشتن-سخن را به پایان آوردن

دوا خوری-عرق خوری-مجلس صرف مشروبات الکلی

آتش بی‌دود(آفتاب، غضب)

از جیب خوردن-در آمد نداشتن-از بس‌انداز خرج کردن
زیج نشستن-خانه نشین شدن-انزوا گزیدن-از دوستان بریدن

پرت گفتن-حرف بی معنی زدن

اما-اشکال‌تراشی-ایجاد شبهه

داغ باطل زدن-از کار انداختن-از رونق و رواج انداختن

پف زدن-ورم کردن-بالا آمدن

چپ چُس-اصطلاحی تحقیرآمیز برای خطاب

چراغ اول-نخستین پولی که معرکه گیران از مردم می گیرند

زاغ و زوغ-فرزندان خردسال-نق-غر و لند

چشم و ابرو نازک کردن-ناز و افاده کردن

به تیر غیب گرفتار شدن-دچار حادثه ی ناگهانی شدن-ناگهانی فوت کردن
چشم زدن-چشم زخم زدن-ترسیدن

 
ریق افتادن-ریغ افتادن

دالنگ و دلونگ-صدای زنگ چارپایان

پینکی رفتن-چرت زدن

از دندۀ چپ پا شدن-سخت عبوس و کم‌حوصله بودن

چَه چَه-صدای بلبل

جنسی-آن چه که به سکس مربوط باشد

امن و امان-بدون بیم و هراس
از کیسه خوردن(از جیب خوردن)
انگشت رساندن-دست‌درازی کردن-دست زدن

تو سی خودت، من سی خودم-از تو به خیر و از ما به سلامت

حلبی آباد-آلونک نشین های خارج از شهر

زار زدن لباس به تن-ناجور و نامناسب بودن لباس

دون-برنج خوب نپخته-دانه هایی که به پرندگان می دهند

از زبان کسی مو در آمدن-کنایه از فرط تکرار و بی‌نتیجه بودن سخنی است
جانانه-محکم-کامل-بزرگ-شدید

از ترس مار توی دهان اژدها رفتن-از باران به ناودان پناه آوردن

رو شور-سفیداب

بشکن زدن ی-برآوردن صدای انگشتان به هنگام شاد

تاب-طنابی که از دو سو بر درخت یا دو ستون می بندند و در میان آن می نشینند

داغ باطل خوردن-از کار افتادن-از رونق و رواج افتادن

چپ دادن-رد کردن

پیش کرایه-کرایه ای که در مبدا پرداخت می شود

تشریک مساعی-با کسی همکاری کردن

آفتاب از کدام طرف در آمده؟(چه عجب از این طرف‌ها؟!)

رو دستی-نوعی دستکش-ضربه ی روی دست-حقه-کلک

رو شدن-آشکار شدن-فاش شدن
حرص کسی را درآوردن-کسی را خشمگین کردن
رضا ترکی-پارچه ی ابریشمی یزدی که در مشهد به آن علی شیر خدا می گویند.

 

از تو چه پنهان-راستش را بخواهی

از دور دستی برآتش داشتن(آشنایی سطحی و ناکافی با چیزی داشتن)

حرف‌های بی‌ سروته و بی‌ربط زدن
از دهان گنده‌تر حرف زدن(گفتن مطالبی که در حد گوینده نیست)
تپیدن-به زور و با پر رویی وارد جایی شدن
دار زدن-اعدام گناهکار با آویختن از چوبه ی دار

روانه کردن-فرستادن اعزام کردن-گسیل داشتن

بد گل-زشت-بد ترکیب

پادرختی-میوه های خراب شده که خود از درخت می افتند

دیگ به سر-لو لو

پا سبک-مبارک قدم-جلف و سبک
آش همان آش و کاسه همان کاسه-چیزی تغییر نکرده
 

دستی به سر و صورت کشیدن-خود را مرتب کردن-آرایش کردن

انگشت‌کوچکه‌ی کسی نشدن(بسیار فرودست تر از کسی بودن، اصلن با کسی قابل مقایسه نبودن)

آمدیم (و) . . .(فرض کنیم که)

 

ژوکر-آدم همه فن حریف

پاشنه ی دهان را کشیدن-دشنام فراوان دادن

زمین ماندن-معطل و معوق ماندن-باقی ماندن و انجام نگرفتن کاری

 
 

چرند گو-یاوه گو

ابرو تنگ کردن-ناز و غمزه نمودن-افاده و بی‌اعتنایی کردن

آفت-زن عشوه‌گر و فتنه‌انگیز

تیله ی کسی بودن-گوش به فرمان کسی بودن-زیر اراده ی کسی بودن

آب اندام(زیبا تن و خوش‌رو)

اسب را گم کردن دنبال نعلش گشتن(اصل را از دست دادن و دنبال فرع گشتن)

پیچ خوردن-در خلاف جهت-حرکت کردن-پیچانده شدن استخوان

آب بستن در چیزی-آبکی و رقیق کردن

ادب کردن(با تنبیه آموختن، آدم کردن)

استخوان در گلو داشتن(رنج و سختی کشیدن)

زیر سر کسی بودن-مسئول کاری بودن-در کاری دست داشتن

در پوست نگنجیدن از خوش حالی-از شادی سر از پا نشناختن-بسیار شاد بودن

اما-اشکال‌تراشی-ایجاد شبهه

خیت شدن-شرمنده شدن-کنفت شدن-بور شدن

بسلامتی-سلامتی دادن-هنگام نوشیدن شراب به یکدیگر می گویند

زور شنیدن-نحمل جور و ظلم کردن

جای پا-اثر-نشانه-رد

زن طلاق-مردی که به اندک بهانه ای زنش را طلاق می دهد

از ریخت افتادن-تناسب خود را از دست دادن-بی‌جلا و جلوه شدن

حاج بادام-گونه ای شیرینی از آرد و بادام و شکر

دو لا-دو لایه-دو تا-خمیده

زیر زمین-اتاق یا بخشی از ساختمان که در پایین تر از سطح زمین قرار دارد

اسم درگوشی(نام دوم فرد مسلمان که نام یکی از امامان است)

زهر چشم از کسی گرفتن-ترساندن-چنان تنبیه کردن که دیگر جرات تکرار خطا نباشد

زرد کردن-بسیار ترسیدن-از ترس وادادن-کاری را خراب کردن

دست چپی-از جناح چپ-مخالف حکومت

بله قربان-در حالت احترام در جواب مثبت می گویند-مجازا به معنی تملق است

زیر دریایی-کشتی جنگی که می تواند در زیر آب حرکت کند

چشم کسی راه کشیدن-خیره ماندن به جایی و پلک نزدن

پیاده-کنایه از آدم کم مایه و بی تجربه

تمدن-شهری گری- مجازن: تربیت و ادب

 

استخوان جلوی سگ انداختن-با بخششی ناچیز دهان کسی را بستن

بالا آوردن-استفراغ کردن

خرج-هزینه-پول مصرف روزانه ی خانواده
روغنی-آلوده به روغن

بلند بالا-قد بلند

تاخیر بردار-قابل عقب انداختن

خسته و مرده-درمانده-وامانده-قدرت از دست داده

جناغ-استخوان جلو سینه ی مرغ

تو روی کسی چیزی گفتن-رو در روی کسی چیزی گفتن
چوب پنبه-چوبی سبک برای بستن سر بطری

دل و جگر زلیخا-تکه تکه-پاره پاره

چل و چو-خبر دروغ-شایعه

دامن بر آتش زدن-فتنه ای را شدیدتر کردن
جنجال آفریدن-زمینه ای برای هیاهو و آشوب به وجود آوردن

پُک زدن-هر بار کشیدن سیکار و چپق و از این قبیل با نفس عمیق
باد گلو زدن-آروغ زدن

خر-نفهم و کودن-بزرگ-زیاد