آموزش و تجربه : مدرسه دیجیتال پویان

 
از دهان مار بیرون آمدن(هیچ کجی در کسی نبودن، راست بودن)

توالت کردن-آرایش کردن

بند و بست-ساخت و پاخت-توطئه

زه زده-از میدان در رفته-وارفته-بی حال

این دست و آن دست کردن-وقت تلف کردن-وقت کشتن-به عقب انداختن

 

زیر بغلی-نوعی تنبک که پایه ی دراز آن را زیر بغل می گذارند و آن را می نوازند
رو شور-سفیداب

روبند کردن-کسی را به رودربایستی به کاری واداشتن

دَرَ ک-در کوچک-برای نشان دادن بی اعتنایی نسبت به رویدادی بد به کار می رود

چراغ زنبوری-نگا. چراغ توری

زن مرده-مردی که زنش درگذشته است

دستشویی-توالت-مستراح

چراغ الله-نگا. چراغ

چرخی-کبوتری که در آسمان معلق می زند-کسی که روی چرخ و گاری چیزی می فروشد

باب-مرسوم-معمول

 

درق دروق-درق درق

خاک پای کسی بودن-ذلیل کسی بودن-مرید کسی بودن

چشم چرانی-هرزه نگاهی-به رن و دختر مردم نگاه کردن
چارچار زدن-بی حیایی کردن

از این شاخ به آن شاخ پریدن(دائمن از موضوع منحرف شدن و به مطالب فرعی پرداختن)

آقایی فرمودن-لطف کردن-محبت کردن

زیر گوشی-بالش بسیار کوچک که هنگام خواب زیر گوش می نهند

ابریشم-زن نوازنده-مطرب

خرده قرض-بدهی اندک
پس گوچه-کوچه ی کوچکی که به کوچه ی کوچک دیگری پیوسته باشد

پنج تن-محمد-علی-فاطمه-حسن و حسین

زیج نشستن-خانه نشین شدن-انزوا گزیدن-از دوستان بریدن

جیره بندی-سهم بندی

 

تِک تِک-صدای کارکردن ساعت

آسیاب‌گردان-کسی که به‌خوبی از عهده‌ی کارها بر می‌آید

پَرسه زدن-همه جا را گشتن-ولگردی کردن

پنجه کش-نوعی نان برشته و نازک

خر بی یال و دم-احمق-نادان

حساب پس گرفتن-به روشن کردن حساب واداشتن

 

جوال پنبه آوردن-حرص و طمع زیاد داشتن-میل و علاقه ی فراوان داشتن

دست به یقه شدن-دست به گریبان شدن

دست انداز-ناهمواری راه و جاده

تخت پایی-صاف بودن کف پا

از کیسه خوردن-از جیب خوردن

پر و پاچه-پا-پاچه

بادکنک-کیسه ی نازک لاستیکی که آن را باد کنند و برای بازی به کودکان می دهند

درز گرفتن-کوتاه کردن سخن-اصطلاح خیاطی برای کوتاه کردن اندازه ای در لباس

این خاکدان(دنیا)

خانه بستن-در بازی نرد دو مهره را در یک خانه قرار دادن تا حریف نتواند در آن جا بنشیند
تغ تغ-صدای برخورد دو چیز به هم
دست کسی را بند کردن-به کاری گماشتن
پهلو گرفتن کشتی-به ساحل رسیدن و ایستادن کشتی

بد خط-کسی که ناخوانا می نویسد

تیپ یکدیگر زدن-با هم دعوا کردن

دنده ی کسی خاریدن-میل به کتک خوردن داشتن-کرم داشتن-تن کسی خاریدن

آمد کردن-رخ‌دادن واقعه‌ای خجسته

زود باش !-شتاب کن! عجله کن!

چرمی-از جنس چرم

کار شگفت‌انگیز کردن

پیاز کسی کونه کردن-ماندگار شدن در جایی-میخ خود را کوبیدن

خاصه خرجی کردن-استثتا کذاشتن-تبعیض قایل شدن

دلچسب-دلپذیر-مقبول

حال و احوال کردن-سلام و احوال پرسی کردن

زیر گذر-راهی زیرزمینی برای پیاده ها که پیاده رو این سوی خیابان را به آن سو پیوند می دهد

خوش سر و زبان-خوش سخن-شیرین گفتار-حراف

برچسب زدن-تهمت زدن

تو پوزی زدن-تو دهنی زدن-با سخن تندکسی را نا امید کردن

بد دماغ-کسی که زود رنج است و زود قهر می کند

دعوت حق را لبیک گفتن-مردن
زبان بندان کردن-دهان همه را با ایجاد وحشت بستن و سپس چاپیدن

ردیف کردن-جور کردن-آماده کردن

خاطر نشان کردن-یادآوری کردن-تذکر دادن

رنگ دادن و رنگ گرفتن-رنگ به رنگ شدن

آبِ آب-آبکی-بی‌مایه-بیرنگ

بکُش-تا سر حد مرگ-بیش از حد توانایی

دندان گیر-قابل خوردن و جویدن-قابل توجه-پر سود

دلجور-همدل

دوره ی آخرالزمان-روزگار آشفته و پر ظلم و فساد

دُم سیخ شدن-سقط شدن-مردن

زدن بر طبل بیعاری-خود را به بی دردی زدن

آبدار-سخت-شدید-سنگین

حساب خرده-اختلاف کوچک-خرده حساب-بدهکاری مختصر

در کوزه گذاشتن و آبش را خوردن-بی ارزش و بی اعتبار دانستن

چله خانه-محل ریاضت کشیدن

پشت گوش فراخ-تنبل-اهل مسامحه و کوتاهی

دویدن توی حرف کسی-حرف میان حرف آوردن-حرف کسی را قطع کردن

پر آب و تاب-به تفصیل-با اوصاف بسیار

توله سگ-در حالت تحقیر: بچه

ازراه‌نرسیده-در همان لحظه‌ی رسیدن-به مجرد ورود

دزدیدن قد-خود را برای دیده نشدن خم کردن

اوراق شدن-از هم پاشیدن-از کار افتادن

تمدن داشتن-دارای تربیت بودن

ختنه سوران-جشنی که به هنگام ختنه کردن نوزاد پسر بر پا می کنند

 

اشک کسی دم مشکش بودن-سخت زود رنج بودن-زود به گریه افتادن
 

دول-آلت مردی به زبان کودکان
چماق-چوبدست-گرز
حرف چند پهلو-سخن مبهم و دارای چند معنی

چانه در چانه ی کسی گذاشتن-هم صحبت شدن-بحث و جدل کردن

آدم دو قازی(شخص بی‌سروپای بی‌ارزش)

چادر چاقچور-لباس بیرون رفتن زن با حجاب ایرانی در گذشته

دمه گیر-خفه کننده-نفس گیر

بخاری از کسی بلند نشدن-به حال دیگری سودی نداشتن-توانایی و برش نداشتن
بابا ماما-همه کاره ی محل-بزرگ لوطیان

توی پیاز خوابانیدن-برای فرصت لازم نگاه داشتن

آن سرش ناپیدا بودن(برای نشان دادن حد کمال و مبالغه به‌کار می‌رود)

داغ کسی به دل کسی ماندن-عزادار شدن کسی به دلیل مرگ عزیزی

ریسمان را طناب کردن-یک کلاغ چهل کلاغ کردن-اغراق کردن

تل و بل-جا به جا کردن-بالا و پایین کردن

 
باد کردن-به فروش نرفتن-کسی را به کاری سخت برانگیختن

دله دزدی-عمل دله دزد
دروغ دسته نقاشی-دروغ گنده-دروغ شاخدار

جان کسی را به لب آوردن-سخت آزار دادن-به کسی انتظار دراز دادن

از ته ریش گذشتن-فریب دادن

آدم بی‌خود(بی‌شخصیت و بی‌معنی)

آدم بی‌معنی(آدم بی‌خود)
تپه ماهور-زمین ناهموار
رده-حرف زشت یا نامربوط

اشکنک سرشکنک داشتن(با خطر همراه بودن)

بنا بودن-قرار بودن

زود رنج-نازک دل-حساس

روی کسی به زمین افتادن-شرمسار شدن به علت رد شدن تقاضا

بند انداختن-برچیدن موی چهره ی زنان با نخ تابیده
پیش پای کسی-لحظه ای پیش از آمدن کسی

 

 

باطله-چیزی که ارزش خود را از دست داده است

از سرما چاقو دسته کردن-به پهلو دراز کشیدن و زانوها را روی شکم جمع کردن و دست‌ها را میان پاها فرو بردن

اگر و مگر کردن(شرط و بهانه آوردن)

اَجق وَجق-چیزی با رنگ‌های تند و زننده-دارای ترکیب ناهماهنگ

 

پوشالی-بی ارزش- بی مصرف

بیخ خِر کسی را چسبیدن-کسی را مقصر شناختن

از سیر تا پیاز(همه چیز، با همه‌ی جزئیات)

ابزارفروشی(فروشگاه وسایل خاص و ابزار یدکی)
حرف در آوردن-شایعه ساختن-سخن دروغ شایع کردن

 

دخترکی-دوشیزگی-بکارت

ریز بار-باران ریز-ابری که باران ریز دارد

سیار غم انگیز و. سوزناک بودن

اخ و تف کردن(آب دهان بیرون افکندن)

جواب دوپهلو-جواب نامشخص و مبهم

آرتیست‌بازی-انجام کارهای غیرعادی

بی می خمار بودن-نخورده مست بودن-برای انجام کاری آمادگی بسیار داشتن

از شیر گرفتن(به دوره‌ی نوزادی پایان دادن)

دیزی دِهناری-آدم بی ظرفیت و کم طاقت
دو پا در یک کفش کردن-سماجت و اصرار کردن
دست روی دست گذاشتن-وقت گذراندن-به کاری دست نزدن

دست آموز کردن-تربیت کردن

جا-رختخواب-بستر

خود را از تک و تا نیانداختن-به روی خود نیاوردن-به اشتباه اعتراف نکردن
چاخان-دروغ-دروغگو-چرب زبان

ر ِِنگ گرفتن-ضرب گرفتن-آهنگ رقص نواختن

در و تخته-دو دوست خوب-زن و شوهر جور
الابختکی-اتفاقی-تصادفی

رو دست زدن-فریب دادن-خام کردن
حاشیه رفتن-سخنان دور از موضوع گفتن-منحرف شدن از مطلب

دست آخر-سرانجام-آخر سر-آخر کاری
تردستی-مهارت-شعبده بازی

تخمی-به درد نخور-بی مصرف

چوب پنبه-چوبی سبک برای بستن سر بطری

آبِ جو(ب)(مال دنیا، هرچیز فراوان و بی‌ارزش)

چرب کردن-روغن یا کرم مالیدن

اخم و تخم(ترش‌رویی، کج‌خلقی)

از دروازه نگذشتن، از سوراخ سوزن گذشتن(حالاتی بی‌ثبات و بسیار متضاد داشتن)

آفتاب گرفتن-زیر آفتاب خوابیدن

آرواره‌ی کسی لق بودن(سرنگهدار نبودن، پرچانه بودن)

آن سفر(آن بار، آن دفعه)

با سلام و صلوات-با تجلیل و بزرگداشت-با رعایت کامل آداب و رسوم

دست پاک-درستکار

خواب از سر کسی پریدن-نگا. پریدن خواب از سر کسی

تار و تنبک-وسایل موسیقی-آلات ضرب و نوازندگی

الف(قاچ خربزه و از این قبیل، بچه‌ی کوچک، سیخ، راست)

ته ریش گذاشتن-کمی ریش بر صورت نگهداشتن

از سر دست(کار یا سخنی که فورا و بدون تامل بکنند یا بگویند)

 

چراغ زنبوری-نگا. چراغ توری

آدم دو قازی(شخص بی‌سروپای بی‌ارزش)

جفنگ گفتن-یاوه گفتن-هرزه درایی

پول چایی-انعام-بخشش

جا نیاوردن-کسی را نشناختن
دیزی پشت سر کسی بر زمین زدن-بی اعتنایی کردن به قهر کردن و رفتن کسی

حضرت فیل-شخصی موهوم با تیروی بسیار زیاد

چوب دو سر گُهی-نگا. چوب دو سر طلا

خر کسی از کرگی دم نداشتن-از حق خود گذشتن-از حرف خود برگشتن

داوطلب-خواستار-نامزد

 

پر در آوردن-بسیار خوشحال و سبکبال شدن

افتادگی(پریشانی، احتیاج)

آفتاب برِ دیوار آمدن(به پایان آمدن عمر)

از ریخت افتادن(تناسب خود را از دست دادن، بی‌جلا و جلوه شدن)

از کیسه خوردن-از جیب خوردن

خشکه پز-نانوایی که نان هایی از قبیل نان روغنی-قندی-شیرمال-پنجه ای و مانند آن ها می پزد
از راه نامشروع ) به پول و ثروت رسیدن
 

جفت جنین-جفت نوزاد که پرده و غشای دور جنین است

بد معامله-آن که در معامله ناراستی کند
دزد سر گردنه-کاسب نادرست و گران فروش

بد قلق-بد عادت-بد ادا

خِر به خِر گرفتن-گلاویز شدن

دست از پا دراز تر-مایوس شده-ناموفق

آفتاب چریدن(بی‌کار بودن، چیزی برای خوردن نداشتن)

بی صاحاب مانده-صاحب مرده-وامانده

ازرق شامی-اخمو-ترشرو

الف به خاک کشیدن-خجالت کشیدن

آمد نیامد داشتن(روی دادن واقعه‌ای که احتمال فرخنده و نحس‌بودن هر دو در آن هست)

خدا را بنده نبودن-بی نهایت عصبانی بودن-کفران کردن

حال آوردن جگر-بریدن صفرای جگر با چیزهای ترش مزه
درینگ درینگ-صدای شکستن شیشه-صدای برخورد پیاپی چیزی به فلز یا شیشه

آمد-فرخندگی-خوش‌قدمی

بیخ گیس ماندن- بیخ ریش ماندن
تلو تلو-حرکت به چپ و راست در حین راه رفتن بر اثر سستی
دور ریختن-دور انداختن-بیرون ریختن

 
اشتباه لپی(اشتباه لفظی)

ترک بیلمز-آدم نادان

 

بش باد-حقش باشد-هنگامی که کسی به دشمنان دین لعنت بفرستد-شنوندگان این جمله را می گویند.

حرام شدن-بی فایده شدن-بی نتیجه شدن

رشوه گیر-رشوه خوار

آلاخون (و) والاخون(دربه‌در، سرگردان، آواره)
زهره و زنبل کسی را ترکاندن-سخت ترساندن

آب از آتش برآوردن(کار محال کردن)

دَم کسی را دیدن-رشوه دادن-آجیل دادن

چنگ مالی کردن-چیزی را زیاد دست مالی کردن

دست علی به همراه-علی یارت باد
خوابگوشی-سیلی-کشیده

حاشیه نشین-تهیدستان ساکن در کناره های شهر

بار آوردن-تربیت کردن-ایجاد کردن-تولید کردن-نتیجه دادن-سبب شدن

خلیفه-مبصر مکتب خانه-ارشد کلاس

استخوان لای زخم گذاشتن(بلاتکلیف گذاشتن، کاری را کش دادن)

زیر بال کسی را گرفتن-به کسی کمک کردن

در چاه افتادن-فریب خوردن

زاق-چشم زاغ چشم

حکیم باشی را دراز کردن-مجازات کردن بی گناه

درآوردن دلی از عزا-پس از مدت ها گرسنگی غذای مفصل و مطبوعی خوردن-به خوشی و راحتی ساعتی را گذراندن
خوشاب-میوه ی پخته در آب و شکر-کمپوت

در کردن-شلیک کردن-خالی کردن

چتر شدن-بر سر کسی خراب شدن-ناگهانی مهمان رسیدن

ایراد بنی‌اسرائیلی-بهانه‎های بی‌خود و بی‌جهت

باک کسی نبودن-اهمیتی ندادن-اعتنایی نداشتن

برادر خواندگی-ایجاد برادری با دیگری-دوستی بسیار نزدیک و صمیمی
پَتی-لخت-برهنه

ته بر کردن-از ته بریدن

 

چانه کردن-تقسیم کردن خمیر نان به گلوله های مساوی

تو خالی-دروغین-غیر واقعی-بی عرضه-دارای ظاهر غلط اندار

جِر دادن-پاره کردن-در مقام تهدید نیز می گویند

تیپ زدن-شیک و پیک کردن-خود را آراستن

جام زدن-شراب نوشیدن-باده خوردن
چُغُل-سخن چین

ادب‌خانه-مستراح-طهارت‌خانه

پیچیدن به پر و پای کسی-با کسی بد رفتاری کردن-به کسی سخت گیری کردن

حلقه-واحد چیزهای گرد مانند دو حلقه فیلم-دو حلقه چاه

پاشنه کوتاه-کفشی که پاشنه ی کوتاه دارد

آفتاب به آفتاب(هر روز)

آب پاکی روی دست کسی ریختن(کسی را کاملن ناامید کردن)

خاج پرست-مسیحی-عیسوی-ارمنی-آشوری

از سر دست-کار یا سخنی که فورا و بدون تامل بکنند یا بگویند

افسارسرخود(خود‌رای، افسارگسیخته)

جِز-صدای تماس آب با آتش-صدای تف دادن چیزی در روغن

به جا آوردن-شناختن

از خدا بی‌خبر-ظالم-نابه‌کار

دق کردن-از غصه مردن

دهن کسی لق بودن-رازدار نبودن

 

تپلی-گرد و چاق

پشت گوش فراخ-تنبل-اهل مسامحه و کوتاهی

زمخت-درشت-ناهنجار

چاپ زدن-چاپ کردن-دروغ گفتن

این سفر(این بار)

جاصابونی-ظرفی که صابون را در آن می گذارند

به نعل و به میخ زدن-دو جانبه رفتار کردن-نه سیخ بسوزد نه کباب

باد زدن-با ایجاد جریان هوا خنکی یا اشتعال پدید آوردن

آب به آب شدن(تغییر آب و هوا دادن، بهبود یافتن به سبب سفر)
احوال گرفتن(جویای حال شدن)

 

چشم انداختن-نگاه کردن

جیغ جیغو-اهل داد و فریاد-پر سر و صدا

پر رودگی-پر گویی-پر حرفی

اقل‌کم-دست‌کم-لااقل

زانو بند-پارچه ی کشی حلقه مانند که برای حفاظت زانو در برابر ضربه یا در رفتگی بزر آن می بندند

احتیاطی(نجس، ناپاک)

حرف توی دهن کسی گذاشتن-سخنی را به کسی یاد دادن-تلقین کردن
آن سرش ناپیدا بودن(برای نشان دادن حد کمال و مبالغه به‌کار می‌رود)

تو هچل-انداختن به دردسر انداختن-دچار مشکل کردن
آش دهن‌سوز(هر چیز مطلوب و پسندیده)

زیپو کسی را زدن-از کار برکنار کردن-معزول کردن

آشنایی به روشنایی انداختن-پس از مدت‌ها تصادفی آشنایی را دیدن

تحت الشعاع قرار دادن-زیر نفوذ و تاثیر قرار دادن

آسمان به زمین آمدن(رویدادی مهم و عجیب پیش آمدن)
چرخ پایی-چرخ خیاطی که با پا به حرکت می افتد

ادرار کوچک-شاش

بد و بیراه-ناسزا-حرف زشت-گفته ی رکیک-متلک

روی دست کسی گذاشتن-به کسی تحمیل کردن

خوش باور-آن که هر گفته ای را راست می پندارد
چرکمرده-نگا. چرکمُرد

تخم شر-مردم آزار- شرور

چشم و گوش کسی را باز کردن-کسی را با مسایل اجتماعی آشنا کردن

رَب و رُب ندانستن-ساده دل بودن-چیزی نفهمیدن

چغاله بادام-بادام نارس

چوب پا-دو چوب بلند که پا در میان آن ها کنند و با آن ها راه روند

بند انداختن-برچیدن موی چهره ی زنان با نخ تابیده

پا توی کفش کسی کردن-با کسی در افتادن-به آزار کسی برخاستن

رژیم داشتن-برابر دستور پزشک غذا خوردن-برخی غذاها را نخوردن

ته کیسه-آن چه که پس از دادن خرج ها در ته جیب و کیسه به جا می ماند

حال آمدن دل-بازیافتن نشاط-برطرف شدن خستگی

بد آب و رنگ-نازیبا-بی رونق-بی جلوه

چای دیشلمه-چای تلخ که با قند یا خرما و مانند این ها بنوشند
زیختن آب پاک روی دست کسی-یکسره نومید کردن کسی