آموزش و تجربه : مدرسه دیجیتال پویان

به حساب-مثلا-یعنی

اشکال‌تراشی(ایرادگیری، گره در کار اندازی)

بی کله-نترس-شجاع-بی خرد-تهی مغز

 
پاپوش دوختن-سخت حیله گر بودن
چله ی تابستان-گرمای سخت
 

تو خیک کسی فرو رفتن-کلاه سر کسی گذاشتن-به کسی قالب کردن

دستی پس، دستی پیش-سخت تهی دست-بی چیز

چسو-ترسو-بزدل-آن که بسیار چس دهد

دسته کوک-ساعتی که از محل دسته کوک می شده است

جرات دادن-دل دادن-دلیر کردن
آتش بی‌دود(آفتاب، غضب)

چار دست و پا رفتن-راه افتادن کودکان که تازه به راه افتاده اند

تخم چهارشنبه-حرم زاده-ناسزایی برای بچه های شریر

زیر پای خود را سست دیدن-موقعیت خود را نااستوار دیدن-شغل و سمت خود را در خطر دیدن

رو داشتن-گستاخ و وقیح بودن

چل و چو افتادن-شایعه در دهان مردم افتادن
چینه کشیدن-ساختن دیوار گلی

 

جرات دادن-دل دادن-دلیر کردن

رعایت کردن-نگاه داشتن حق کسی

چاک کردن-نگا. چاک دادن

خانه آباد-عبارتی برای تحسین است

توی دل کسی را خالی کردن-کسی را ترساندن-ناامید کردن

خشکبار-میوه های خشک مانند پسته-بادام-گردو و فندق

رنگ نداشتن حنای کسی-اعتباری نداشتن حرف یا عمل کسی

تاق و توق-آواز بر هم خوردن دو چیز

جزاندن-آزار و اذیت کردن

بوی الرحمان کسی بلند شدن-نزدیک به مرگ شدن-مردن

تریاک خوردن-خود را با تریاک مسموم کردن

 

پُر توپ-خشمگین

اُرد کسی را خواندن(به حرف کسی گوش کردن، اهمیت دادن)

بی سایه سر شدن-بی صاحب ماندن-بیوه شدن

حلال زاده-پاک و نجیب

جوجه مشدی-تازه کار و نا آشنا با آداب و رموز مشدی گری

آفتاب به آفتاب(هر روز)
دیر رس-میوه ای که دیر می رسد

 
دست کسی را توی پوست گردو گذاشتن-کسی را گرفتار مشکل و سختی کردن

پَرِ گوش و-پره لاله ی گوش

خَنج-ناخن کشیدن بر چیزی

جریحه دار کردن-زخمی کردن-رنجاندن-دل شکستن

در قوطی هیچ عطاری یافت نشدن-به کلی نایاب بودن

 

به تخته زدن-در مقام تعریف و چشم نخوردن کسی بکار می برند

دست بلند کردن-بالا بردن دست به نشانه ی آمادگی پاسخ گویی-اعلام رای و نظر

آتش‌بیار معرکه(فتنه‌انگیز میان دو دشمن)

چرکمُرد-پر چرک و کثیف

حرف زدن-پشت سر کسی بدگویی کردن-وراجی کردن

دو کرپا-چمباتمه

 

رو به قبله بودن-در خال مرگ بودن

پشت دستی زدن-برای تنبیه به پشت دست بچه زدن

پا جای پای کسی گذاشتن-از کسی تقلید و پی روی کردن

بازداشتگاه-زندان موقت

الف(قاچ خربزه و از این قبیل، بچه‌ی کوچک، سیخ، راست)

دریا زدگی-حالت تهوع در اثر حرکت کشتی

خدا برکت بده-نگا. خدا برکت

تن در دادن-به کاری حاضر شدن-انجام کاری را پذیرفتن

تف به روی تو-زهی بی شرم که تویی

زدن به آن راه-خود را به ناآگاهی زدن

دُم عَلم کردن-اظهار وجود کردن-حالت تعرض به خود گرفتن

تو زدن-حرف خود را پس گرفتن-از تصمیمی منصرف شدن

چیز سرش بشو-آدم چیز فهم
 

دست دادن-پیش آمدن

رشته ی کلام به دست گرفتن-آغاز به سخن کردن-سخن را دنبال کردن

 

آروغ بی‌جا زدن-نابه‌جا سخن‌گفتن-نسنجیده کاری کردن

 

چله ی کوچک-بیست روز میان هفدهم بهمن و پنجم اسفند

دید زدن-چشم چرانی کردن-دور و بر را نگاهی انداختن
پاچه ی کسی را گرفتن-بی جهت و بی مقدمه برکسی آشفتن

به پول رساندن-فروختن

از دروازه نگذشتن، از سوراخ سوزن گذشتن(حالاتی بی‌ثبات و بسیار متضاد داشتن)

آب از دریا بخشیدن(از کیسه‌ی خلیفه بخشیدن)

 

بازیگوشی کردن-بازی دوست بودن-سبکی کردن-شوخ بودن

دُم عَلم کردن-اظهار وجود کردن-حالت تعرض به خود گرفتن

چار دستی-قمار چهار نفری

آینه‌ی کسی بودن(یکسره از کسی تقلید کردن)

حِکِه ای-مردم آزار-کرمکی-ناراحت

حاضری-غذایی که پختن نمی خواهد و به سرعت آماده می شود
چار سو-چهار راه-جایی از بازار که در هر چهار سمت آن دکان و مغازه باشد

تخته زدن-پنبه زدن

آدم بی‌معنی-آدم بی‌خود

اخم و تخم(ترش‌رویی، کج‌خلقی)

پشکل-سرگین حیوانات اهلی

خشت به قالب زدن-نگا. خشت انداختن
دست گرفتن برای کسی-خطای کسی را مرتب به رخ او کشیدن
خر کسی را نعل کردن-رشوه دادن-سبیل کسی را چرب کردن-راضی کردن

چراغ پا ایستادن-به انتظار ایستادن

ریختگی-ریزش

التفاتی(داده شده، مرحمتی، اعطا شده)

پیزر به پالان کسی گذاشتن-با دروغ و چاپلوسی کسی را فریفتن-هندوانه زیر بغل کسی گذاشتن

روبند کردن-کسی را به رودربایستی به کاری واداشتن

چشتان بالا-بالا و پایین کردن بچه و قربان صدقه ی او رفتن

از هفت خوان رستم گذشتن(موانع و مشکلات متعددی را پشت سر گذاشتن)
آن روی کسی بالا آمدن(خشمگین شدن)
الم‌شنگه-هیاهو-آشوب-جنجال-داد و قال
استخوان لای زخم گذاشتن-بلاتکلیف گذاشتن-کاری را کش دادن

جاده صلف کن-کسی که موانع را از سر راه بر می دارد-آلت دست

رگ بسمل کسی خاریدن-در معرض خطر و مرگ قرار گرفتن
دوا شور-شستن فرش با نوعی دوای جلا دهنده
برج زهر مار-بسیار خشمگین-بسیار اندوهناک

بازی کردن-لق بودن-جفت نبودن

روبند کردن-کسی را به رودربایستی به کاری واداشتن

خوشایند-مطبوع-پسندیده

این دنده آن دنده شدن-این پهلو آن پهلو شدن

در رو-راه خروجی-مخرج-بیرون شد

آلا گارسون(اصلاح موی سر زن به سبک موی پسران)

از زبان افتادن(لال شدن)

پنجه-انگشتان پنجگانه ی دست

خرج شدن-مصرف شدن-به کار رفتن

از دل و دماغ افتادن(شور و نشاط خود را از دست دادن، بی‌حوصله شدن)

دست به ریش گرفتن-ضمانت و تعهد دادن

خایه قوچی-نوعی شیشه ی کوچک بیضی شکل

چندر غاز-پول بسیار کم

از کف دست مو برآمدن-روی دادن پیشامدی غیرممکن

زبان به دهان نگرفتن-پیوسته گریه کردن-آرام نگرفتن

چراغ دستی-چراغ قابل حمل با دست

رُک زده-زل زده-خیره شده
آب از آب تکان نخوردن(رخ ندادن جنجال و هیاهو، آرام ماندن اوضاع)
زاغ گرفتن-مسخره کردن-شیشکی بستن

دنبال کردن-تعقیب کردن-اصرار و پافشاری کردن-پی گیری کردن

چِل-خل و دیوانه

دمبکی-دمبک زن-بی ادب و نفهم

 

زوزه کشیدن-آواز برآوردن

افتادن به گردن کسی-به کسی تحمیل شدن
حوصله ی کسی سر رفتن-خسته و کسل شدن-بی تاب شدن
بر افتادن-از کار بر کنار شدن-بی اعتبار شدن

حساب پس گرفتن-به روشن کردن حساب واداشتن

تمرگیدن-با تحقیر و خشونت نشستن

چُغُلی-سخن چینی-غیبت-شکایت

 

جاشو-باربر

دیگ بار گذاشتن-گذاشتن دیگ غذا بر اجاق

چشتان بالا-بالا و پایین کردن بچه و قربان صدقه ی او رفتن

 
زود رس-آن چه که پیش از موقع مقرر به دست آید

چشته خور-کسی که پس از یک بار کمک گرفتن همیشه توقع کمک دارد

بی مناسبت-نابجا-نامربوط

آفتاب از مغرب درآمدن(روز قیامت، رویدادی شگرف پیش آمدن)

آش دهن سوزی نبودن(زیاد جالب نبودن، اهمیت زیادی نداشتن)

چلوزیدن-خشک شدن-پلاسیدن

چسی مالیات داره-به کسی می گویند که قمپز در می کند

این تن بمیرد-سوگندی که یا در اصرار و یا در اثبات حرف خود یاد می‌کنند

 

ترقه فرنگی-بچه ی شرور

زوزه کشیدن-آواز برآوردن

پیاز مو-ریشه و بیخ مو
دهن کجی کردن-ادا و شکلک در آوردن برای مسخره کردن-بی اعتنایی کردن

خورد دادن-درخیاطی کم کم قسمت اضافی را از بین بردن-به زور به کسی خوراندن

از عزا در آوردن-به دوره‌ی عزاداری پایان دادن
اول چلچلی(تازه به چهل سالگی رسیدن (اول بلوغ و خوشی))

خاصه فروش-فروشنده ی جنس های مرغوب و برگزیده

راه اندازی-راه انداختن

پنجول زدن-با ناخن های دست روی تن کسی را خراش دادن

آن سرش ناپیدا بودن-برای نشان دادن حد کمال و مبالغه به‌کار می‌رود

رشته ها را پنبه کردن-کارهای انجام شده را به باد دادن

 

 

جانمی-کلمه ای که در مقام خوش آمد و تقدیر از کسی می گویند
 

خال زدن-پیدا شدن خال در جایی از بدن یا لکه در چیزی-خال کوبی کردن

بازجویی کردن-تحقیق و بررسی کردن

دردسر-گرفتاری-سرگردانی

تف توی یخه ی خود انداختن-خود را بد نام کردن

داشم-اصطلاح داش مشدی ها به معنی برادرم

بنجل-جنس بدرد نخور-آدم بیکاره و بی مصرف

آمدکار-شگون-فال نیک-خجستگی

جا افتاده-آدم متین و با تجربه

از اوناش نبودن ( فقط به‌صورت منفی)(از جمله‌ی کسانی نبودن که مخاطب گوینده‌ی جمله را از آنان پنداشته است)

 

پا به فرار گذاشتن-گریختن
زیر بار رفتن-قانع شدن-تحمل کردن

پا به دو گذاشتن-به سرعت فرار کردن

از حساب پرت بودن-در اشتباه بودن

تپلی-گرد و چاق

به تور زدن- به تور انداختن

 
جوان مرگ شدن-در جوانی مردن

آلا گارسون(اصلاح موی سر زن به سبک موی پسران)

ته کیسه دار-کسی که دارای مالی است و در برابر حوادث مادی دوام می آورد

زهره ی کسی را آب کردن-سخت ترساندن

آسمان تا زمین(تفاوت بسیار)
جان من و جان شما-سوگند به جان من و شما

آستین‌سرخود-هر چیزی که وسیله‌ی کاربردش همراهش است

آب و رنگ(طراوت و شادابی)

 

الواتی کردن-عیاشی و هرزگی کردن

چارخیابان-میدانی که چهار خیابان به آن باز می شوند
تخت خوابیدن-راحت و آسوده خوابیدن

 

پر پر زده-ور پریده-نفرینی با آرزوی جان کندن کسی

خرحمالی-بیگاری-کار پر زحمت و کم مزد

خش و خش-نگا. خش خش

چهره کردن-نگا. چهره شدن
پاچین-دامن زنانه

خم شدن-دولا شدن

چیزی-فاصله ای-راهی-زمانی

چرند و پرند-پرت و پلا-حرف های مزخرف

به تخته زدن-در مقام تعریف و چشم نخوردن کسی بکار می برند

دستگیر شدن-فهمیدن-متوجه شدن-بو بردن-عاید شدن-بازداشت شدن

راه انداختن-به حرکت انداختن-به کار کردن واداشتن

از کیسه خوردن-از جیب خوردن

حق کسی بودن-سزاوار و مستحق چیزی بودن

از خیر چیزی گذشتن(از چیزی صرفنظر کردن)

پس انداختن-جمع کردن پول-بچه به دنیا آوردن-به عقب انداختن

باب-مرسوم-معمول

پشت و روی یک سکه-دو چیز به ظاهر متفاوت ولی در واقع مانند هم

خاک به سر شدن-مصیبت زده شدن-داغ دیدن-از فدر و اعتبار افتادن

دل و جگر زلیخا-تکه تکه-پاره پاره
ریش بابا-نوعی انگور درشت دانه
پشم ریختن-از میان رفتن توانایی و مقام

 

زیر زیرکی-پنهانی-با مکر و حیله

زر زرو-بچه ای که زیاد عر می زند

بو گرفتن-بد بو شدن-بوی چیز دیگری را گرفتن

دیگ بار گذاشتن-گذاشتن دیگ غذا بر اجاق

دماغ چاقی-احوال پرسی

پیش خر کردن-پیش از موعد خریدن

به روی کسی نیاوردن-از طرح موضوعی خودداری کردن-به سکوت برگزار کردن

 

از زورِ(از شدت، از بسیاری)

اشرفِ خر-حریصی که زیان کند-نه خود خورد و نه به دیگران خوراند

اسباب‌کشی(نقل اثاثه از خانه‌ای به خانه‌ی دیگر)

آستین افشاندن-رقصیدن-انکارنمودن-انعام دادن

به تنگ آمدن-به ستوه آمدن-خسته شدن

 

پیشاب-ادرار

دال به دال-پشت سر هم

دست نماز-وضو

اشهد را گفتن(برای مرگ آماده شدن)

تک مضراب زدن-سخن ناموافق و ناهنجار گفتن

ته خوار-بچه باز

آلاخون (و) والاخون(دربه‌در، سرگردان، آواره)

زرت-صدای باد در کردن یا شیشکی

دندان پر کردن-ترمیم دندان آسیب دیده

پشتک-پرش از پشت

ته ریش گذاشتن-کمی ریش بر صورت نگهداشتن

دلچسب-دلپذیر-مقبول

 

رفتن ِ سر کسی-از پرحرفی کسی خسته شدن-از صدای بلند کسی یا چیزی ناراحت شدن

پِهِن پا زدن-بیکاره و ولگرد بودن

چُسک-دمپایی-کفش سبک و راحت

التفاتی(داده شده، مرحمتی، اعطا شده)

زنیکه-زنکه

خشک کن-دستگاه گرفتن رطوبت و خشک کردن لباس و پارچه

رژیم گرفتن-رژیم داشتن

خود را شناختن-به حد بلوغ رسیدن

 
پیش پا افتاده-کم ارزش-حقیر-معلوم-آشکار

پادویی کردن-فرمان برداری از استادان در مورد کارهای سرپایی-فراهم آوردن مقدمات

آلاپلنگی-مثل پوست پلنگ-گل باقالی

خلاف-جرم

چهار ابرو-دارای ابروهای کلفت و پر پشت

آجیل مشکل‌گشا-آجیلی که برای گشایش کار می‌خرند و بین مردم متدین پخش می‌کنند

پشت چیزی گذاشتن-با پشتکار دنبال چیزی رفتن-کاری را با اراده ی محکم دنبال کردن

انداختن-فروختن جنس بنجل و ارزان به بهای گران-درست کردن
دلپُری-عقده ی دل-خشم و کینه ی انباشته شده

آفت-زن عشوه‌گر و فتنه‌انگیز

تاشو-آن چه روی هم تا و جمع شود

چهار ابرو-دارای ابروهای کلفت و پر پشت

پَرپَر زدن-به سختی جان کندن-بی تابی بسیار کردن

دست به سر و روی کسی کشیدن-کسی را نوازش کردن-کسی را اندکی آرایش کردن

بکُش-تا سر حد مرگ-بیش از حد توانایی

پیله-مو

دیوار به دیوار-بی فاصله-به هم چسبیده

دست پاچه-شتاب زده-مضطرب

اُرُسی-کفش

تند نویس-کسی که سریع می نویسد

 

آسمان سوراخ شدن-رویداد بزرگ پیش آمدن

 

انگشت بر چشم نهادن(پذیرفتن، مسلم دانستن)

بزن بزن-زد و خورد شدید-کتک کاری

دست کسی آمدن-آگاهی پیدا کردن-فهمیدن-بو بردن

رفتن تو هم-به فکر فرو رفتن-غمگین شدن-پریشان خاطر شدن

چراغانی کردن-جشن گرفتن

زیر چاقی-مهارت

جفت گیری کردن-جماع کردن حیوانات
چرند گو-یاوه گو

چینی بند زدن-کاسه دوختن-به هم چسباندن تکه های ظروف شکسته

تُف به دهن-حیرت زده

زردی کشیدن-تحمل کردن-سختی دیدن-انتظار کشیدن

پالان خروس-کنایه از چیزی که وجود ندارد برای نشان دادن نداری مطلق

زیر شلواری-زیر جامه
خاکشیر نبات به حلق کسی کزدن-لطف و محبت بیش از اندازه به کسی کردن

پلاسیده-پژمرده-چروکیده

به پیش-فرمان نظامی برای حرکت سپاهیان به جلو

جیب کسی سوراخ بودن-ولخرج بودن-غالبن پولی در جیب نداشتن

پیداش کردن-کسی را یافتن-گیر آوردن

 

دانه ی درشت برچیدن-به دستمزد کم قانع نبودن

از جایی آب خوردن-ناشی از چیزی بودن
جیز شدن-سوختن در زبان کودکان

 

پرت کردن حواس-حواس را از اصل موضوع منحرف کردن
خواهر و مادر گفتن-دشنام خواهر و مادر به کسی دادن

آهن کهنه به حلوا دادن(معامله‌ی پرسود کردن)

 

از جیب خوردن-در آمد نداشتن-از بس‌انداز خرج کردن

بجا-شایسته-در هنگام مناسب
داغ دیده-مصیبت رسیده-کسی که شاهد مرگ عزیزی شده است

دولت سرا-تعبیری احترام آمیز از خانه ی کسی

از ترس مار توی دهان اژدها رفتن(از باران به ناودان پناه آوردن)

دست نخورده-استفاده نشده-چنان که نهاده باشند

البرز(بلندقامت، دلیر)

بکوب بکوب-با شتاب-تند و تند

حلال طلبی-نگا. حلال یابی طلبیدن

خلاف-جرم

 

خوش دست-خوش پنجه-خوش نواز-آن که در بازی شانس می آوزد

داغ باطل زدن-از کار انداختن-از رونق و رواج انداختن

بزرگداشت-احترام-تکریم

چشم چران-کسی که چشمش به دنبال زیبارویان باشد
خنگ-نادان-ابله-کودن

تخم طلا گذاشتن-کنایه از چیز گران بها آوردن-کار بسیار مهمی انجام دادن

از این گوش گرفتن و از آن گوش در کردن-ظاهرن به حرفی گوش دادن ولی به آن عمل نکردن

به راست راست-فرمان نظامی برای گردش به راست

راست شدن-رو به راه شدن

 

رو به قبله بودن-در خال مرگ بودن

جوز علی-نامی با تحقیر برای صدا زدن کسی

 
دست کم گرفتن-کم بها دادن-اهمیت ندادن-حقیر شمردن
دست کسی رو شدن-مچ کسی باز شدن-حیله ی کسی آشکار شدن