آموزش و تجربه : مدرسه دیجیتال پویان

هممون در زندگی خود با آدما عجیبی رو به رو شده ایم. وقتی با کسی مواجه میشیم که روزی صد بار دست هاش رو میشین یا به شکلی بیمارگونه چیزای به درد نخوری جمع می کنه، خود به خود نگران اون شخص میشیم. شاید بعضی وقتا این رفتارها خنده دار به نظر برسن اما ممکنه همین رفتارها و عادتای عجیب واقعا یه مریضی روحی مخفی باشن که نیاز به درمانی جدی داشته باشن. اما از کجا بفهمیم رفتارای خاص خودمون یا دور و بریا مون تنها یه عادت عجیب هستن یا یه مریضی جدی؟ در ادامه به ۱۱ مورد از این رفتارها و بیماریا و راه های تشخیص اونا از همدیگه می پردازیم.

 

۱- ضعف حافظه یا کوری چهره؟

 

 

 

ضعف حافظه درخصوص به خاطر آوردن چهره ها مسأله نادری نیس.
گذشته از این، ما در طول زندگی مون با آدمای بسیار زیادی مواجه میشیم و به خاطر نیاوردن بعضی از اونا به طور کامل طبیعیه. هم اینکه، توانایی شناسایی چهره ها به سن افراد بستگی داره چون مغز ما به زمان نیاز داره تا توانایی نگهداشتن و شناسایی خصوصیات چهره بقیه در اون رشد کنه.
این توانایی در سنین ۳۰ تا ۳۴ سال به بالاترین درجه می رسه، پس شاید هنوز این توانایی در مغز شما به طور کامل رشد نیافته.

کوری چهره یا پروسوپگنوزی (Prosopagnosia) یه جور اختلاله که در اثر اون فرد نه فقط قادر نیس چهره آشنایانش رو به خاطر بیاره، بلکه مغز اون اصلا توانایی شناسایی اونا رو نداره. افراد گرفتار به این مشکل از روشای دیگری واسه شناسایی بقیه استفاده می کنن، مثلا از روی مدل موها، صدا، اکسسوریا و چیزای دیگه ای به جز اینا. با تغییر هر کدوم از این موارد، فرد گرفتار به کوری چهره دیگه شما رو نمی شناسه.

راه تشخیص مریضی: اگه از خصوصیات چهره بقیه (مثلا: پسر عینکی) واسه توصیف کردن اونا استفاده نمی کنین، اگه هنگام صحبت با بقیه اسم اونا رو به زبون نمیارید، یا اگه نقش اول فیلما رو با هم اشتباه می گیرین، شاید دچار کوری چهره هستین.

۲- ناله و شکایت یا خود مریض انگاری؟

کسایی که همیشه ناله و شکایت می کنن هدفی جز جلب توجه بقیه ندارن. هم اینکه، اونا همیشه به دنبال سوء به کار گیری بقیه هستن و تلاش می کنن بخشی از مشکلات شون رو به گردن اونا بندازن.

اما افراد خود مریض انگار همیشه نگران هستن که مریض شن و زیادتر از اندازه به وضعیت جسمی شون توجه دارن. این افراد ممکنه بدونن که مریضی جدی ای ندارن اما بازم و مصرانه دنبال نشونه های مریضی در خود هستن.

راه تشخیص مریضی: اگه دوست یا یکی از اعضای خونواده شما همیشه درباره وضعیت سلامتی اش ناله و شکایت می کنه، به اون پیشنهاد بدین که به یه دکتر مراجعه کنه.
شاید اون از این کار طفره میره (مثلا بهونه می آورد که بیماریش جدی نیس و احتیاجی به دکتر رفتن نداره)، اما افراد گرفتار به خود مریض انگاری یا هایپوکوندریا (Hypochondria) این پیشنهاد رو قبول می کنن. هم اینکه، یکی از نشونه های مهم خود مریض انگاری اینه که افراد گرفتار به این مشکل بیشتر دست به خود درمانی میزنن (و حتی بعضی وقتا از داروهای تخصصی ای استفاده می کنن).

۳- تمیز و مرتب بودن یا مشکل وسواس فکری عملی؟

آدمای تمیز و مرتب باور دارن هیچکی بهتر از خودشون نمی تونه خونه شون رو تمیز کنه.
برق انداختن وسایل خونه تبدیل به معنی زندگی در اینجور آدمایی می شه.
این افراد شدیدا دقیق و موشکاف هستن و اگه اعضای خونواده خونه رو کثیف یا نامرتب کنن واقعا دلخور می شن.

در مشکل وسواس فکری عملی، عمل تمیز کردن یا انجام کارای تکراری  راهی واسه خلاص شدن از فکرا و ایده های وسواس گونه و غیر ارادیه. این وسواسا می تونن چیزای ساده ای مثل ترس از آتیش گرفتن چیزی یا حتی موارد عجیب تری هم باشن. در یکی از موارد دچار شدن به این مشکل، مریض ترس از اون داشت که یه روز دخترش رو اشتباهی با یه بسته پست کنه.

راه تشخیص مریضی: یکی از مشخصه های مشکل وسواس فکری عملی اینه که افراد گرفتار به اون از نظر دور و بریا شون عجیب به نظر می رسن، در حالی که رفتارای این ادما از نظر خودشون بی معنی نیس.
مثلا، اگه شخصی ظرفای داخل کابینت رو همیشه تمیز می کنه، این کار رو انجام میده تا حشرات در اونجا لونه نکنن اما اگه همون شخص همیشه ظرفا رو با یه نظم و ترتیب خاص، براساس رنگا، اشکال و چیزای دیگه ای به جز اینا درون کابینت می چیند، این مسأله ممکنه از نشونه های مشکل وسواس فکری عملی باشه.

۴- صرفه جویی یا مشکل انبار کردن؟

آدمای حریص دل کندن از داشته هاشون براشون سخته، حتی اگه وسایل بی ارزشی باشن. در نتیجه تراس یا انباری خونه شون رو پر از وسایل به درد نخوری می کنن که «ممکنه یه روز به کارشون بیان».

مشکل انبار کردن بیمارگونه یا سیلوگومنیا (Syllogomania) یه جور بیماریه که در اثر اون فرد گرفتار وسایل غیر لازم ای رو جمع آوری می کنه و اونا رو نگه می داره.
این وسایل به اندازه ای زیاد هستن که فرد رو از اشتن یه زندگی طبیعی محروم می کنن، مثلا جلوی راه رفت و اومد در خونه رو می گیرن یا مانع بسته شدن درهای کمدها و اتاقا می شن.

راه تشخیص مریضی: افراد حریص معمولا از وسایلی که جمع می کنن مراقبت می کنن، مثلا اونا رو تعمیر و درون کمد نگهداری می کنن. اما افراد گرفتار به مشکل سیلوگومنیا وسایل شون رو روی هم تلنبار می کنن. این آدما به کسی اجازه کمک نمی دن تا با این کار از داشته هاشون «مراقبت کنن» حتی اگه اون وسایل شکسته یا غیر قابل تعمیر باشن.

۵- مراقبت افراطی یا سندروم مونچاوزن؟

مراجعه افراطی به دکتر واسه معاینه کودک به هر دلیل جزئی ای شاید یکی از نشونه های مراقبت افراطی Hypercare)) است. استرس والدین می تونه واسه کودک اونا هم خطرناک باشه چون ممکنه فرزندشون بعدا در سنین بالاتر اعتماد به نفس پایینی داشته و بدون مهارتای به درد بخور واسه زندگی باشن.

سندروم مونچاوزن (Munchausen Syndrome) بیشتر درمیون زنان شایعه. افراد گرفتار به این مشکل، نشونه های مریضی رو به طور ساختگی در کودک خود یا هرکی دیگری که مسئول مراقبت از اون هستن به وجود میارن. مادران از این روش واسه جلب توجه و محبت بقیه استفاده می کنن.

راه تشخیص مریضی: تشخیص این سندروم بسیار سخته چون مادرها اعتراف نمی کنن که خودشون به طور ساختگی علائم مریضی رو در کودک شون به وجود آوردن. فرزندان اینجور مادرانی بیشتر به دلیل دچار شدن به بیماریای مختلفی در بیمارستان بستری می شن و عامل مریضی معلوم نمی شه چون نشونه هایی که مادر توضیح میده با یافته های آزمایشا همخوانی نداره.

۶- حواس پرتی یا گمشدگی مکانی؟

اگه معمولا در شهر خودتون گم میشین، شاید در تفکر فضایی ضعف دارین. افراد زیادی این مشکل رو دارن، با این حال، «ضعف در جهت یابی» (Topographical Cretinism) بیشتر در بین زنان شایعه. در بیشتر موارد، این ناتوانی یه ویژگی ژنتیکیه.

گمشدگی مکانی (Topographical disorientation) یه جور مشکل عصبیه که در اثر اون فرد گرفتار در شرایط خاصی قادر به جهت یابی نیس.

راه تشخیص مریضی: افراد گرفتار به کمشدگی مکانی نمی تونن جهت مسیرشون رو در محیط دور و بر خود تشخیص بدن. اونا علائم راهنما رو به خاطر میارن اما نمی دونن که به کدوم جهت باید برن. در موارد پیشرفته این مریضی، فرد گرفتار حتی ممکنه در خونه خود هم گم شه.
در بیشتر موارد، این مشکل در اثر مشکلات مغزی ای مثل سکته یا خونریزی مغزی به وجود میاد.

۷- احساس اشمئزاز یا سندروم مثانه خجالتی؟

در بیشتر موارد نبود تمایل به به کار گیری توالتای عمومی به دلیل احساس اشمئزازه. در این حالت، ترس از سرایت میکروبا به میل خالی کردن مثانه پیروز میشه.

سندروم مثانه خجالتی یا پاروریسس (Paruresis) به ترس از ادرار کردن در توالتای عمومی میگن. وقتی افراد دیگری هم در توالت عمومی حضور داشته باشن، افراد گرفتار به این سندروم با تجربه حالتی مانند دریافت اخطار، سطح آدرنالین در خون شون بالا میره که نتیجه اون اسپاسم مجرای ادراره. این مشکل بیشتر در میان مردانی شایعه که قادر نیستن خود رو با محیطای جور واجور برابری بدن و همینطور مردانی که در دوران جوونی مشکل ایجاد رابطه با جنس مخالف داشتن.

راه تشخیص مریضی: پاروریسس با احساس خجالت یا چندش فرق داره چون این مریضی می تونه پیشرفت کنه.
در مراحل اولیه مریضی، به کار گیری توالتای عمومی در حضور بقیه واسه مریض سخته، و در مراحل پیشرفته اون، شخص حتی در خونه هم به سختی ادرار می کنه.
این فوبیا بسیار شایعه و نزدیک ۲۲۰ میلیون نفر در سراسر دنیا از مشکلات مشابهی رنج می برن.

 

۸- تغذیه سالم یا وسواس سالم خوری؟

 

کسایی که رژیم غذایی سالمی رو در پیش می گیرن، اندازه کالری و ارزش غذایی همه مواد غذایی رو می دونن و می تونن اجناس مختلفی رو که براترسی سلامتی به درد بخور هستن با همدیگه ترکیب و مصرف کنن. هم اینکه، اونا توانایی بسیار زیادی در حفظ تناسب اندام شون دارن.

وسواس سالم خوری یا اورتورکسیا (Orthorexia) یه جور مشکل غذاییه که نشونه اون تمایل دیوونه وار به خوردن تنها و تنها غذاهای «سالم» است. افراد گرفتار به این مشکل بیشتر اوقات فراغت شون رو صرف فکر کردن درباره رژیمای غذایی سالم می کنن و نسبت به سلامت بقیه و منوهای غذایی شدیدا کنجکاو هستن.

راه تشخیص مریضی: در مشکل اورتورکسیا، مزه غذا و ترجیح شخص در کار انتخاب مواد غذایی جایی نداره. افراد گرفتار به این مشکل می تونن بد مزه ترین یا بی مزه ترین غذاها رو بخورند فقط به خاطر اینکه غذای سالمی هستن. فکرا وسواس گونه این افراد درباره غذا به ترکیب مواد غذایی با همدیگه محدود نمی شه.
این افراد حتی هنگام پخت غذا هم مقررات سفت و سختی دارن، مثلا وسایل آشپزی اونا (قابلمه ها، چاقوها و چیزای دیگه ای به جز اینا) همه باید با محیط زیست موافق باشن.

۹- حال بد روحی یا افسردگی؟

هممون بعضی وقتا احساس غم، تنهایی یا نداشتن اعتماد به نفس رو تجربه می کنیم.
معمولا این حال بد روحی واکنشی به وقایع زندگی بوده و به طور کامل گذرا هستش.

افسردگی یه مشکل روانی جدیه. نشونه های اصلی اون حال بد روحی یا ناتوانی در لذت بردن از زندگیه.

راه تشخیص مریضی: افراد گرفتار به افسردگی توانایی تمرکز کردن رو از دست میدن و تلاش می کنن از رابطه با دوستان و نزدیکان شون دوری کنن. این افراد روی جنبه های منفی زندگی تمرکز می کنن و از کمبود عزت نفس رنج می برن. هم اینکه، افسردگی علائم فیزیکی هم داره، مثل بی خوابی، احساس درد در قلب و معده و کاهش وزن.

۱۰- ترس یا فوبیا؟

ترس یه ساختار تکاملیه که ما واسه باقی موندن به اون نیاز داریم. وقتی از چیزی هول و ترس داریم، یه سری از واکنشای شیمیایی در بدن ما اتفاق می افته که در اثر  هورمونای آدرنالین، نروپینفرین و تستوسترون وارد خون می شن.
این عناصر هستن که ما رو مجبور به دویدن، فریاد زدن و خیلی از دیگری واکنشا می کنن.

فوبیا یه ترس بیمارگونه غیر قابل کنترله که از فکر یه موقعیت یا چیز ترسناکی ناشی می شه.
برخلاف ترسای طبیعی، فوبیا تأثیری منفی بر روان فرد داره چون می تونه منتهی به بروز مشکلات روانی، تیکای عصبی و افسردگی شه.

راه تشخیص مریضی: ترس در موقعیتایی به وجود میاد که زندگی یا سلامت شخص به خطر میفته، اما فوبیا دلیل منطقی نداره، مثل دورافوبیا (Doraphobia) که ترس از دادن و گرفتن هدیه س یا وربوفوبیا Verbophobia)) که ترس از بعضی کلمات خاصه. برخلاف ترس، فوبیا می تونه علائم فیزیکی ناخوشایندی هم داشته باشه، مثل نفس نفس زدن، تعریق و تپش قلب.

۱۱- استرس الکی یا مشکل پارانویا؟

بعضی افراد خیلی راحت و واسه هر مسأله ای نگران می شن و شخصیت داخلی شون به گونه ایه که اونا رو همیشه درگیر نگرانی می کنه.
این افراد نگران قضاوت بقیه درباره خودشون هستن و تصور می کنن هیچوقت آنقدری که باید خوب نیستن. این استرس الکی در کل در نتیجه نبود اعتماد به نفس، بدگمانی و فکر کردن به اتفاقات بده.

پارانویا یه جور مریضی روانیه که نشونه اون توهمه. این توهمات با واقعیت در اختلاف هستن و فقط در تخیل شخص گرفتار وجود دارن. به خاطر همین افراد گرفتار به پارانویا همیشه به دنبال اون هستن که معنی توهمات شون رو پیدا کنن درحالی که همچین چیزی بعیده.

راه تشخیص مریضی: در مشکل پارانویا، فرد دست از فعالیت اجتماعی میکشه، مثلا فرد کارش رو کنار میذاره و شروع به گوش دادن به صداهایی می کنه که از یه اتاق خالی می شنوه. با این حال، بیشتر این توهمات بیشتر براساس حدس و فکر و احساسات شخص هستن، نه واقعیت.