مروی مهاجر و فلاح‌چای (۱۳۸۴) نقش اکولوژیک ارتفاع از سطح دریا در تنوع گونههای درختی جنگلهای سیاهکل را مورد مطالعه قرار دادند. نتایج حاصل از این بررسی نشان می‌دهد که با افزایش ارتفاع از سطح دریا از تعداد گونه‌ها (غنا) کاسته شده ولی فراوانی گونه‌ها (یکنواختی) افزایش می‌یابد به طوریکه بیشترین تنوع گونه‌ای در ارتفاع ۱۰۰ تا ۷۰۰ متر از سطح دریا و کمترین تنوع گونه‌ای از ارتفاع ۷۰۰ متر به بالاتر دیده می‌شود.
تنوع گونههای گیاهی در ارتباط با فاکتورهای فیزیوگرافی در جنگلهای گیلان توسط هاشمی[۱۳۵] (۲۰۱۰) مورد مطالعه قرار گرفت. در این مطالعه، شش شاخص تنوع و یکنواختی محاسبه شدند. نتایج نشان داد که تنوع گونه‌ای در جهت شمالی بیشترین مقدار و شیبهای کمتر از ۳۰ درصد، کمترین مقدار تنوع را داشتند، فاکتور ارتفاع از سطح دریا در ارتباط با تنوع تفاوت معنی‌داری را نشان نداد.
در مطالعه‌ای که توسط میرزایی و همکاران (۱۳۸۶) در منطقه حفاظت شده ارغوان واقع در استان ایلام انجام شد تنوع گونه‌ای گیاهان علفی در رابطه با عوامل فیزیوگرافیک (ارتفاع از سطح دریا، جهت دامنه و شیب) مورد بررسی قرار گرفت، بدین منظور تعداد ۲۲۸ قطعه نمونه به صورت تصادفی سیستماتیک به ابعاد ۵/۱ در ۵/۱ متر، بر اساس روش حداقل مساحت[۱۳۶] در منطقه برداشت گردید. نتایج نشان داد که جهت دامنه بر تنوع و غنای پوشش علفی اثر معنی‌داری داشته و جهت جنوبی بالاترین غنا و تنوع گونه‌ای را دارد، درحالیکه تفاوت معنی‌داری برای یکنواختی مشاهده نشد. همچنین نتایج نشان داد که ارتفاع از سطح دریا بر تنوع اشکوب علفی تأثیر معنی‌دار داشته و دامنه ارتفاعی پایین (پایین‌تر از ۱۶۳۰ متر) بالاترین تنوع را نشان داد، در حالی که اثر ارتفاع از سطح دریا بر یکنواختی و غنا و اثر شیب بر غنا، تنوع و یکنواختی معنی‌دار نبود.
روانبخش و همکاران (۱۳۸۶) به بررسی تنوع گونههای گیاهی ذخیره گاه جنگلی گیسوم تالش در استان گیلان پرداختند. ایشان در این بررسی برای محاسبه تنوع گونههای اشکوب فوقانی و اشکوب تحتانی از شاخصهای مختلف غنای گونه‌ای، تنوع و یکنواختی استفاده کردند. نتایج نشان داد که فلور کف جنگل به دلیل فعالیت‌های انسانی از تنوع کمی برخوردار است.
اجتهادی و همکاران (۱۳۸۶) مطالعاتی در زمینه فلورستیک و بوم‌شناسی پوشش گیاهی منطقه فریزی در شمال استان خراسان رضوی انجام دادند و ضمن تعیین تیپهای گیاهی منطقه، شاخصهای تنوع گونه‌ای را برای تیپهای مختلف و در طبقات مختلف ارتفاعی محاسبه کردند. شاخصهای تنوع شانون و سیمپسون با افزایش ارتفاع از سطح دریا افزایش یافتند ولی این افزایش از نظر آماری معنی‌دار نبود.
اجتهادی و همکاران (۲۰۰۷) در بررسی تنوع گونه‌ای پوشش گیاهی منطقه خواجه کلات در شمال شرق خراسان به این نتیجه رسیدند که شاخصهای غنا و تنوع گونه‌ای در جهت‌های شمالی بیشتر از سایر جهت‌ها بوده ولی این مورد در خصوص شاخصهای یکنواختی صدق نمی‌کند.
جعفری و همکاران (۱۳۸۹) در مطالعه‌ای تنوع گونههای گیاهی جنگلهای جوزک- درکش خراسان شمالی را در ارتباط با عامل اکولوژیک ارتفاع از سطح دریا بررسی کردند. نتایج تجزیه واریانس مقادیر شاخصهای مختلف نشان داد که ارتفاع از سطح دریا بر مقادیر شاخصهای تنوع سیمپسون و غنای مارگالف تأثیر معنی داری دارد (۰۵/۰P<). اما از نظر یکنواختی شاخص هیل تفاوت آماری معنی‌داری را در بین طبقات ارتفاعی مختلف نشان نداد.
در بررسی الگوهای تنوع گونه‌ای در ارتفاعات منطقه کینجی-تبیتان[۱۳۷] در چین توسط شیمونو[۱۳۸] و همکاران (۲۰۱۰) نتیجه گرفتند که با افزایش ارتفاع از سطح دریا غنای گونه‌ای نیز افزایش می‌یابد.
گریتنس[۱۳۹] و همکاران (۲۰۰۳) در نپال نشان دادند که حداکثر تنوع گونههای گیاهی در ارتفاعات میانی بوده و با افزایش ارتفاع تنوع مجدداٌ کاهش می‌یابد.
ارتباط بین خصوصیات خاک، توپوگرافی و تنوع زیستی در جنگلهای پهن برگ بیجیانگ[۱۴۰] در چین توسط فو و همکاران (۲۰۰۴) مورد مطالعه قرار گرفت. به منظور تشخیص ارتباط‌ها از آنالیزهایPCA ، CA، CCA استفاده شد. نتایج PCA و CA نشان داد که ارتفاع از سطح دریا و جهت ارتباط نزدیکی با غنا و تنوع آلفا نشان دادند.
هادی[۱۴۱] (۲۰۰۱) ارتباط بین ارتفاع از سطح دریا را با تنوع گیاهان چوبی بررسی کرد و نشان داد که با افزایش ارتفاع تنوع کاهش می‌یابد.
چاوال[۱۴۲] و همکاران (۲۰۰۸) تنوع زیستی گونههای چوبی را در طول گرادیان ارتفاعی در غرب هیمالیا مورد بررسی قرار دادند. این بررسی نشان دهنده‌ی غنای گونه‌ای بیشتر در دره بهابها[۱۴۳]، هیمالیای غربی در هند بوده است. در این مطالعه تعداد ۳۱۳ گونه گیاهی شناسایی گردید. آنالیز و تجزیه آمار و اطلاعات به صورت یک منحنی برآمده می‌باشد که ارتفاعات میانی نشان دهنده تنوع زیستی بالا و ارتفاعات بالا نشان دهنده تنوع زیستی پایین می‌باشد.
تیان‌زیکوانگ[۱۴۴] و همکاران (۲۰۰۷) در تحقیقی به بررسی تنوع زیستی گیاهی در منطقه یانگ تسه، کشور چین پرداختند. در این بررسی، بیش از ۱۷۸۴ گونه گیاهی از ۷۶۲ جنس و ۱۷۰ خانواده شناسایی گردید. در این تحقیق از شاخص تنوع شانون-وینر و همچنین شاخص یکنواختی پیلو استفاده شد. نتایج نشان داد که تنوع زیستی در آشکوب درختچه‌ای، نسبت به آشکوب علفی بالاتر و همچنین آشکوب گونه‌ی درختی از تنوع گونه‌ای پایین‌تری برخوردار بوده است.
وارا[۱۴۵] و هامفری‌کابورو[۱۴۶] (۲۰۰۹) تغییرات غنای گونههای چوبی را در طول گرادیان ارتفاعی در یک منطقه خشک اراضی دامنه‌ایی جلگه‌ای در منطقه تورکانا واقع در کشور کنیا مورد مطالعه قرار دادند. این مطالعه در طول ۳ ترانسکت با طول ۴-۲ کیلومتر، با فواصل تقریبی ۱ تا ۳ کیلومتر از یکدیگر واقع در اراضی دامنه‌ای خشک (۷۰۰-۶۰۰ متر) در شمال کنیا انجام گردید. نتایج نشان داد که ۴۳ گونه‌ی درختی و درختچه‌ای در منطقه وجود دارند. با استفاده از شاخص تنوع شانون مشخص گردید که ترانسکت ۲ دارای بالاترین تنوع و پس از آن ترانسکت ۱ و ۳ در مراحل بعدی قرار داشتند، نتایج آنالیز رگرسیون نشان داد که غنای گونه‌ای فقط در یک ترانسکت به طور خطی با افزایش ارتفاع، افزایش می‌یابد اما آنالیز رگرسیون بین ارتفاع گیاهان چوبی با ارتفاع از سطح دریا نشان داد که فقط در حدود ۲۰ درصد از تغییرات موجود در ارتفاع گیاهان چوبی متأثر از عامل ارتفاع از سطح دریا بوده است.
ویجو سانگ[۱۴۷] (۲۰۰۹)، در تحقیقی به بررسی الگوهای تنوع گیاهی و رابطه آن با عوامل خاکی و آب و هوایی در طول گرادیان ارتفاعی در مرکز کوه تیانشان[۱۴۸] در منطقه اگزینجیانگ[۱۴۹] در کشور چین پرداخت. این بررسی از جنوب قله بوگدا[۱۵۰] به ارتفاعات پایین تا شمال بیابان گوربانتونگوت[۱۵۱] صورت گرفت در مجموع ۳۴۳ گونه گیاهی علفی، ۲۹۵ گونه بوته‌ای، ۴۱ گونه درختچه‌ای و ۷ گونه درختی شناسایی شد. نتایج نشان داد که نقش فاکتور ارتفاع روی تغییرات غنای گونه‌ای مهم می‌باشد، علاوه بر آن اثرات دما، بارش، خاک، آب و مواد مغذی خاک نیز مؤثر بوده است. در ارتفاع پایین فاکتور آب، در ارتفاع میانی فاکتور خاک و همچنین در ارتفاع بالا فاکتور دما، بر تنوع گیاهی مؤثر بوده است.
۲-۳- مطالعات صورت گرفته در زمینه فلور
مطالعه پوشش گیاهی همواره در حل مسائل اکولوژیکی مانند حفاظت بیولوژیکی و مدیریت منابع طبیعی مفید بوده است (مصداقی، ۱۳۸۰)، شناسایی پوشش گیاهی و بررسی پراکنش جغرافیایی گیاهان یک منطقه، اساس بررسی‌ها و تحقیقات بوم شناختی در هر منطقه بوده و راهکاری مناسب برای تعیین ظرفیت اکولوژیکی منطقه از جنبه‌های مختلف نیز می‌باشد. در عین حال، عامل مؤثری در سنجش و ارزیابی وضعیت کنونی و پیش بینی وضعیت آینده به شمار می‌رود و نقش به سزائی برای اعمال مدیریت صحیح در آن منطقه دارد. در زمینه بررسی فلورستیک در داخل کشور مطالعاتی صورت گرفته است که به صورت زیر می‌باشد:
زارع‌زاده و همکاران (۱۳۸۶) طی مطالعه‌ای به معرفی فلور، شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی گیاهان دره دام گاهان مهریز (استان یزد) پرداختند. نتایج نشان داد که در منطقه مورد مطالعه ۱۷۵ گونه گیاهی متعلق به ۱۳۴ جنس و ۴۶ خانواده وجود دارد. در بین گیاهان منطقه همی‌کریپتوفیتها و کریپتوفیتها مهمترین شکل زیستی منطقه را تشکیل می‌دهند.
صفی‌خانی و همکاران (۱۳۸۶) به معرفی رستنیها و اشکال زیستی گونههای گیاهی منطقه کیان نهاوند استان همدان پرداختند. نتایج این بررسی نشان داد که در این منطقه، ۶۴ خانواده، ۲۶۴ جنس و ۴۰۵ گونه گیاهی حضور دارد. همچنین اشکال زیستی گیاهان منطقه شامل ۷% فانروفیت، ۱۲% ژئوفیت، ۴۲% همی کریپتوفیت، ۴% کامفیت و ۳۵% تروفیت می‌باشد.
در تحقیقی فلور، شکل‌های زیستی و کوروتیپ‌های گیاهان منطقه گرمسار مورد بررسی قرار گرفت (ایرانبخش و همکاران، ۱۳۸۷). نتایج نشان داد که در منطقه مورد مطالعه ۵۴ خانواده، ۱۶۰ جنس و ۳۳۶ گونه وجود دارند. بیشترین تعداد جنس‌ها متعلق به خانواده‌ها Chenopodiaceae و Poaceae بود. از نظر شکل زیستی، تروفیتها بیشترین تعداد را به خود اختصاص داده بودند.
ابراری واجاری و ویس کرمی (۱۳۸۴) در مطالعات فلورستیک منطقه هشتاد پهلو استان لرستان نتیجه گرفتند که در این منطقه ۴۹ خانواده، ۱۵۵ جنس و ۲۰۵ گونه گیاهی وجود دارد. از نظر شکل زیستی، ژئوفیت‌ها و از نظر عناصر رویشی، ایران-تورانی بیشترین تعداد را داشتند.
فلورستیک و جغرافیایی حوضه آبخیز تنگ بن در شهرستان بهبهان توسط پوررضایی و همکاران (۱۳۸۹) بررسی شد. نتایج نشان داد ۳۴/۷ درصد عناصر شناسایی شده ایران تورانی، ۶۱/۶ درصد از عناصر سودانی و ۷/۸ درصد نیز از عناصر مشترک ایران تورانی و سودانی بودند. بررسی شکل زیستی گونه ها نشان داد که با وجود تیپهای جنگلی در حوضه، فانروفیت‌ها ۹/۷ درصد شکل زیستی و تروفیتها و کامفیتها به ترتیب با ۹/۵۸ و ۰/۶ درصد بیشترین و کمترین درصد شکل زیستی را دارا بودند.
تنوع تیپهای گیاهی در منطقه زاگرس میانی توسط فیضی و همکاران (۱۳۸۹) بررسی شد. بیش از ۸۷۰ گونه گیاهی شامل گونههای درختی، درختچه‌ای، بوته‌ای، علفی‌های یکساله و چندساله در منطقه مورد مطالعه شناسایی شده است. واحدهای اکولوژیک منطقه شامل رویشگاههای جنگلهای بلوط، رویشگاههای جنگلهای غیر بلوط با گونههای درختی کوچک و درختچه‌ها، رویشگاههای گون‌زارها، رویشگاههای درمنه‌زارها، رویشگاههای چتریان، رویشگاههای گونههای هزار خاره، جاز و … و مرغزارها می‌باشد.
ایلیوت[۱۵۲] و همکاران (۲۰۰۵) در بررسی پوشش گیاهی جنگلهای پهن برگ شمال غربی کارولینا، ۲۳ گونه را شناسایی کردند که مهمترین گونه‌ها در منطقه،Acer rubrum, Quercus rubra, Quercus prius Quercus alba بودند.
هگازی[۱۵۳] و همکاران (۲۰۰۹) منطقه‌ای در شمال غربی دریای سیاه را مورد بررسی قرار دادند و ۶۶ گونه گیاهی که متعلق به ۳۲ خانواده و ۶۰ جنس بود را شناسایی کردند. بزرگترین خانواده این منطقه را Astraceae و Fabaceae بودند.
۲-۴- مطالعات صورت گرفته در زمینه زادآوری
در ارتباط با زادآوری طبیعی گونههای درختی و درختچه‌ای تحقیقات چندی در دنیا انجام گرفته است.
کولین و باتاگلیا[۱۵۴] (۲۰۰۸) در بررسی وضعیت زادآوری بلوط در جنگلهای پهن‌برگ جنوب غربی آمریکا نشان داد پوشش لاشبرگ بر استقرار زادآوری بلوط بسیار مؤثر است.
حسینی و همکاران (۱۳۸۷) به بررسی و مقایسه کمیت و کیفیت زادآوری در توده‌های بلوط غرب (Quercus brantti) در منطقه جنگلی هیانان استان ایلام در طبقات ارتفاعی مختلف پرداختند. جهت انجام این تحقیق اقدام به آماربرداری به روش پهنه‌بندی گردید. در داخل هر قطعه نمونه یک میکروپلات مربعی ۴ آری جهت آماربرداری تجدید حیات پیاده و تعداد نهال‌ها به تفکیک گونه شمارش و ثبت شد. نتایج نشان داد که بیشترین تراکم زادآوری در طبقه ارتفاعی ۲۰۰۰ متر و کمترین زادآوری در طبقه ارتفاعی ۲۲۰۰ متر می‌باشد.
جلالی و حسینی (۱۳۷۹) در بررسی زادآوری طبیعی گونه بلوط در جنگلهای سوردار نور به این نتیجه رسیدند که این گونه در ارتفاعات پایین و دامنه‌های جنوبی و جنوب شرقی و شیبهای کمتر، از زادآوری بهتری برخوردار است.
میرزایی و همکاران (۱۳۸۵) به بررسی و مقایسه تراکم زادآوری طبیعی گونههای درختی و درختچه‌ای در رابطه با عوامل فیزیوگرافیک و خاک در جنگلهای زاگرس پرداختند. نتایج این بررسی نشان داد زادآوری دانه‌زاد بلوط ایرانی در دامنه‌های شمالی، ارتفاعات بالا و روی خاک‌های غنی و حاصلخیز تراکم بیشتری را داراست، در حالی که زادآوری شاخه زاد آن در دامنه‌های جنوبی و مناطقی با پوشش درختی کمتر از تراکم بیشتری برخوردار است. گونه کیکم، خاک‌هایی با میزان شوری و وزن مخصوص کمتر را پسندیده و به هیچ یک از عوامل فیزیوگرافیک عکس العمل نشان نمی‌دهد. زادآوری دانه زاد آلبالو در دامنه‌های شمالی و روی خاک‌های حاصلخیز از تراکم بیشتری برخوردار است. نتایج همچنین نشان داد که نهال‌های زالزالک و ارغوان به عوامل خاکی و فیزیوگرافی عکس العمل کمی نشان می‌دهند.
قنبری‌شرفه و همکاران (۱۳۸۹) به بررسی وضعیت زادآوری طبیعی سرخدار در جنگلهای ارسباران پرداختند. نتایج بررسی نشان داد که در هر هکتار ۵۲۰ نهال سرخدار وجود دارد که اکثریت آنها منشأ دانه‌زاد دارند.
فصل سوم: مواد و روش‌ها
۳-۱-منطقه مورد مطالعه
استان کهگیلویه و بویراحمد با وسعتی بالغ بر ۱۶۲۶۴ کیلومتر مربع (۱% مساحت کشور) در جنوب غربی ایران بین دو مدار ׳۴۹ ْ۵۲ تا׳۵۱ ْ۵۴ طول شرقی از نصف النهار گرینویچ و׳۲۹ ْ۴۹ تا ׳۳۱ ۫۲۸ عرض شمالی از خط استوا قرار گرفته است از شمال به استان چهارمحال بختیاری از شرق به استان اصفهان و فارس و از جنوب به استان فارس و بوشهر و از غرب استان خوزستان محدود است شکل (۳-۱). این استان سرزمینی کوهستانی است که کوههای زاگرس با رشته‌های موازی سراسر شمال و شرق آن را در برگرفته است و از نظر فیزیوگرافی و اکولوژیکی به دلیل واقع شدن در میان فلات مرکزی و دشت‌های سواحل جنوبی دارای اقلیمی بسیار متغیر و در نتیجه پوشش گیاهی متنوع می‌باشد. حدود ۵/۴ استان از ارتفاعات و تپه ماهورهای پرعارضه تشکیل شده است. هر چه در امتداد اصلی کوههای زاگرس از شمال شرق به جنوب غربی نزدیکتر شویم از میزان ارتفاع کوهها و از مقدار بارندگی و رطوبت هوا بطور محسوسی کاسته می‌شود و متوسط دما افزایش می‌یابد. در واقع استان کهگیلویه و بویراحمد در امتداد رشته کوههای کمانی شکل زاگرس- مکران واقع شده است که از شمال و شمال غربی به جنوب شرقی کشیده شده است (وب سایت سازمان مدیریت استان کهگیلویه و بویر احمد، ۱۳۸۷). منطقه مورد مطالعه با وسعت ۳۰۸ هکتار در ۱۵ کیلومتری جنوب شرقی یاسوج واقع در رویشگاه وزگ در استان کهگیلویه و بویراحمد و در محدوده ״ ۵۵ ׳ ۳۹ ْ۵۱ تا ״۱۰ ׳۴۱ ْ۵۱ طول شرقی و״ ۳۵ ׳۳۰ ۫۳۰ تا ״ ۰ ׳۳۲ ۫۳۰ عرض شمالی قرار گرفته است. حداقل ارتفاع منطقه از سطح دریا ۲۱۰۰ و حداکثر ۲۶۰۰ متر می‌باشد (شکل ۳-۲).
شکل ۳-۱- موقعیت استان کهگیلویه و بویراحمد
شکل ۳-۲- موقعیت منطقه مورد مطالعه در ایران و در استان کهگیلویه و بویراحمد
۳-۱-۱-زمین‌شناسی
| برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت azarim.ir مراجعه نمایید. |