كي يونان[225] و ويهمان[226] (2006) برنامه آموزشي مهارت‌های اجتماعي و اوقات فراغت را با گروهي مركب از شش كودك عقب‌مانده ذهني متوسط اجرا كردند. در اين تجربه ميان رفتارهاي كاملاً مطلوب (مانند رفتارهاي هدف‌دار متناسب با سن) و رفتارهاي نامطلوب (مانند اعمال کلیشه‌ای نامتناسب با سن) رابطه معكوس پيدا شد. برنامه آموزشي فوق با مشاوره، تقويت و استفاده از مواد همراه بود. وورچ[227] و ولتز[228] (2007) نيز با آموزش منظم و فعالیت‌های اوقات فراغت به افراد، رفتارهاي مثبت فزاینده‌ای را مشاهده كردند. آنها به سنجش اثرات آموزش در اوقات فراغت بر رفتار چهار نوجوان كه معلوليت شديد داشتند و در يك آموزشگاه خصوصي آموزش وي‍‍‍ژه می‌دیدند پرداختند. در نتيجه آموزش، دو نفر از نوجوانان طي اوقات فراغت در رفتار مثبت كاوشگرانه و دقيق پيشرفت قابل‌ملاحظه‌ای داشتند. سومين نفر ضمن بازي با وسايل آرام به نظر می‌رسید ولي زماني كه وسايل سرگرم كننده در اختيارش نبود خودسرانه عمل می‌کرد (نظري نژاد، 1387) آدن[229] و آشر[230] (2007) مهارت‌های اجتماعي را در مورد كودكاني كه از نظر اجتماعي در انزوا بودند و دوستان اندكي داشتند اجرا نمودند كه از طريق انتخاب تصادفي يازده كودك در هر گروه بود. كودكان در هر گروه شش جلسه بازي را در چهار هفته طي می‌کردند. كودكان در هر جلسه با همکلاسی‌های مختلف بازي می‌کردند. از شش نوع بازي استفاده شد. نتايج نشان داد كه كودكان گروه مربيگري مشخصاً نمره‌هاي گروه سنجي منجر بالايي كسب كرده بودند (نظري نژاد، 1387).
كوئيليچ[231] و ريسلي[232] (2006) در بررسي خود به نقش انواع اسباب بازی‌ها در رفتار اجتماعي پرداختند آنها بازی‌ها و اسباب بازی‌ها را به عنوان بخشي از محيطي كه می‌تواند در رفتار اجتماعي موثر باشد معرفي كردند والد (2006) در مطالعه خود از طريق به كار گرفتن جلب توجه همسال به بررسي امكانات تقويت يا ضعيف كردن علاقمندي كودك به انواع بازي (بازي همراه با پرخاشگري، بازي در انزوا، بازي گروهي) پرداخت تحقيق مذكور اين فكر را تأیید كرد كه رفتار اجتماعي می‌تواند تحت كنترل محيط اجتماعي در آيد و مهمتر اين كه ساير كودكان كلاس بخشي از محيط اجتماعي بودند از اين رو نظارت آنها بر رفتار اجتماعي كودكان مورد نظر قابل رويت بود. آلن[233] ، بيوئل، هريش[234] (2005) در تحقيق خود به اين نتيجه رسيدند كه تقويت اجتماعي می‌تواند در رفتار اجتماعي يك كودك منزوي مهد كودك تغييرات مهمي ايجاد كرد (نظري نژاد، 1387).
فصل سوم
روش شناسی
در این فصل ابتدا طرح پژوهش، جامه آماری، نمونه و روش نمونه گیری، ابزارهای پژوهش، پایایی و روایی آنها ارائه می شوند و سپس به نحوه اجرا و روش های تجزيه و تحلیل داده ها اشاره می شود.
روش تحقیق
تحقيق حاضر از نوع تحقيقات آزمايشي (تجربي) است. در این تحقيق دو گروه آزمايش و كنترل در نظر گرفته شد. گروه آزمايش گروهي است كه آزمودنی‌هاي آن تكنيك هاي بازي درماني را دريافت می‌کنند. گروه كنترل آزمودنی‌هايي هستند كه به عنوان گواه و كنترل گروه آزمايشي در نظر گرفته می شوند. براي كنترل تفاوت‌های ميان آزمودنی‌ها نيز از روش انتخاب تصادفي و تحليل كوواريانس استفاده شد. يعني نه تنها آزمودنی‌هاي منتخب به صورت كاملاً تصادفي به دو گروه آزمايش و كنترل منتسب شدند، بلكه براي كنترل متغير ناخواسته از شيوه تحليل كوواريانس استفاده شده است.
طرح تحقيق
طرح تحقيق ، طرح پيش آزمون و پس آزمون با گروه كنترل[235] است. اين طرح داراي دو گروه است و هر گروه دو بار مورد مشاهده (اندازه‌گیری) قرار گرفت. نخستين مشاهده با اجراي پيش تست و دومين آن با اجراي يك پس تست بود. بدين منظور در اين تحقيق با استفاده از انتخاب تصادفي آزمودنی‌ها در دو گروه 15 نفري جايگزين شد و سپس كليه تست هاي مورد نظر بر روي هر دو گروه اجرا گرديده ، بعد از آن گروه آزمايش به مدت 2 ماه و هر هفته 2 جلسه و به ميزان 2 ساعت جمعاً 44 ساعت متغير بازي را دريافت كردند. پس از آن به مدت يك هفته هیچ‌گونه مداخله‌ای صورت نگرفت و مجدداً آزمایش‌ها به عمل آمد و ضمن استخراج داده‌ها، نتايج آزمودنی‌ها و پرسشنامه‌ها مورد تحليل آماري قرار گرفت.
جامعه آماري
جامعه آماري اين پژوهش دانش‌آموزان كم توان ذهني آموزش پذير دختر و پسر شاغل به تحصيل در مدارس استثنايي استان گیلان می‌باشند. تعداد این دانش آموزان که در مقطع ابتدایی مدارس استثنایی استان گیلان درسال تحصیلی 94-1393 مشغول به تحصیل می باشند 873 نفر می باشندکه جز مشکل ذهنی مدنظر ( کم توان ذهنی ) دارای هیچ مشکل یا عارضه جسمی دیگری نمی باشند.
حجم نمونه و روش نمونه‌گیری
روش نمونه گیری ، تصادفی ساده می باشد. حجم نمونه مورد مطالعه شامل 30 نفر دانش‌آموزان كم توان ذهني (14 نفر
پسر و 16 نفر دختر) می‌باشند.دانش اموزان مورد مطالعه بصورت تصادفی به دو گروه (15 نفره ) آزمایش و گواه تقسیم شدند.
روش‌ها و ابزار تجزيه و تحليل داده‌ها
1- تست پيشرفته ادراكي- بينايي[236] فراستيگ
اين تست در سال 1963 توسط مارين فراستيگ[237] در سال 1963 تهيه شده است اگرچه اين آزمون در درجه اول براي ارزيابي ادراك بينايي ساخته شده بود اما بعدها براي تعيين هماهنگي چشم و دست و مهارت‌های حركتي كلي مرتبط با شکل‌بندی بينايي نيز به كار رفت مجموعه آزمون فراستيگ به پنج خرده آزمون تقسيم شده است (عليزاده، 1391).
آزمون I
هماهنگي حركتي چشم- يك آزمون هماهنگي چشم و دست شامل كشيدن خطوط ممتد مستقيم، منحني يا زاویه‌دار بين دو حد از پهناهاي متفاوت و يا از نقطه‌ای به نقطه ديگر بدون خطوط راهنماست.
آزمون II
متن زمينه- آزموني كه تغييرات در ادراك متن، در مقابل زمینه‌های پيچيده افزايشي را شامل می‌شود. از اشكال متقاطع، مخفي شده و هندسي استفاده شده است.
آزمونIII
ثبات شكل- آزموني كه شامل شناسايي اشكال هندسي به خصوصي است كه در اندازه‌ها، سایه‌ها و بافت‌های متفاوت و نقطه‌هایی در فضا و تفاوتشان از اشكال هندسي مشابهي ارائه شده است و از دایره‌ها، مربع‌ها، مستطیل‌ها، بیضی‌ها و متوازی‌الاضلاع استفاده می‌شود.
آزمونIV
وضعيت در فضا- آزموني كه شامل تميز اشكال وارونه و چرخشي ارائه شده در چند رديف است. از رسم كردن طرح‌هایی كه معرف اشياء مشتركي هستند استفاده می‌شود.
آزمون V
روابط فضايي- آزموني كه شامل تجزيه و تحليل اشكال ساده و طرح‌ها است این‌ها زاویه‌ها و خطوط مختلفي هستند كه بچه‌ها بايد آنها را كپي كنند و می‌توانند از نقطه‌ها به عنوان راهنما استفاده كنند.
شيوه نمره‌گذاری
آزمونI ، هماهنگي حركتي چشم
اين آزمون كه مهارت هماهنگي حركتي چشم و دست را مورد سنجش قرار می‌دهد داراي 16 آيتم می‌باشد هر آيتمي می‌تواند نمراتي به شرح زير را دريافت كند.
گزینه‌های 1 تا 4، كه نمرات ممكن است (2) (1) يا (0) باشد جمعاً شامل 8 نمره می‌شود. گزينه 5 (1) نمره. گزینه‌ها 8- 6 ممكن است نمره (2)، (1) يا (0) باشد جمعاً 6 نمره، گزينه 9، (1) نمره و گزینه‌های 16- 10 ، جمعاً 14 نمره كه مجموع نمرات حداكثر 30 نمره است.
آزمون II ، تشخيص شكل- زمينه
هدف آن است كه آزمودني بتواند اشكالي را كه با اشكال ديگر تداخل كرده است تشخيص دهد داراي 8 آيتم می‌باشد هر آيتمي می‌تواند نمرات (0)، (1) و (2) دريافت كند. كل نمره این آزمون 20 نمره است.
آزمون III ثبات شكل
هدف از اين آزمون شناسايي اشكال هندسي شامل (a) 1 دایره‌ها، (b) دایره‌ها، (a) 2 مربع‌ها و (b)2 مربع‌ها می‌باشد كل نمره ممكن 9=a و 8=b می‌باشد كه جمعاً شامل 17 نمره می‌شود.
آزمون IV ، ادراك فضايي
هدف از اين آزمون تميز اشكال وارونه و چرخشي ارائه‌شده در ردیف‌ها می‌باشد. داراي 18 آيتم می‌باشد. يعني گزینه‌های 1 تا 8 كه ممكن است نمره (1) يا (0) بگيرند كل نمره در اين آزمون 8 نمره است.
